Ai từng lên Tây Bắc và có dịp thưởng thức các món ăn của đồng bào Thái nơi đây chắc chắn không thể quên được sắc màu tuyệt đẹp lẫn hương vị của món xôi tím thơm lừng.
|
Xôi tím - Ảnh: V.N.A. |
Quốc lộ 279, ngược dòng sông Đà. Chiếc xe trồi sụt trên
con đường đầy đất đá, ngồi trên xe mà đầu cứ va vào nóc
đau điếng. Thỉnh thoảng bánh xe lại lọt thỏm trong vết hằn do bùn
lầy làm ai cũng hú tim.
Trầy trật mãi đến gần 9g đêm chúng tôi mới về đến điểm
"tập kết" ở TP Điện Biên Phủ. Ai cũng mệt nhoài và đói.
Mấy món ăn đã chuẩn bị sẵn đã nguội lạnh giờ mới được lôi
ra làm nóng. Duy nhất chõ xôi ủ trong chiếc giỏ
mây vẫn còn ấm. Ngay lập tức ngắt một miếng chấm muối vừng đưa vào
miệng.
Những hạt xôi dẻo mềm, ngọt, thơm lừng, mùi vị đặc
trưng khó lẫn với bất kỳ loại xôi nào đã từng thưởng
thức. Nhẩn nha nhai, càng nhai càng thấy ngọt. Từng
món ăn được mang lên, nhưng trên bàn hình
như cũng chỉ món xôi tím là trông bắt mắt và
hấp dẫn nhất.
Xôi tím, món ăn nổi tiếng trên những cung đường Tây
Bắc. Gạo nếp đồ xôi là loại gạo nếp trồng trên
những thửa ruộng bậc thang trùng trùng điệp điệp. Loại gạo nếp hạt
to, mẩy đều vừa gặt. Để làm món xôi tím người ta đồ xôi
với lá cây khảu cẳm (còn gọi khẩu cắm hoặc nếp cẩm) chỉ
có ở vùng cao.
|
Ba màu chính trong món xôi ngũ sắc của người
Tây Bắc - Ảnh: V.N.A. |
Lá cây khảu cẳm hái trên rừng về rửa sạch
rồi bỏ vào nồi nước nấu để cho ra màu tím. Nước lá
để nguội rồi cho gạo nếp vào ngâm vài giờ để màu
tím thấm đều hạt gạo sau đó mới cho vào chõ đồ
thành xôi.
Xôi có màu đậm hay nhạt là tùy vào
nước lá đặc sệt hay loãng và vào kinh nghiệm
của mỗi người. Xôi vừa chín tới, từng hạt từng hạt xôi mềm
dẻo ánh lên màu tím tươi rói, bóng
mẩy, mới nhìn đã thấy ngon mắt.
Bà con người dân tộc Thái, Dáy thường ăn
xôi tím muối vừng. Món ăn tiện lợi, có thể mang
theo những buổi lên nương lên rẫy dùng cho bữa trưa. Những
khi có khách đến thăm nhà hoặc tiệc tùng thì thường
có thêm món thịt lợn ram vừng ăn cùng xôi.
Khi có lễ hội, xôi tím được xem là một phần trong món
xôi ngũ sắc đặc trưng của đồng bào Tây Bắc với các
màu đỏ tươi, đỏ thẫm, vàng, nâu, tím. Nhưng ngày
nay, trên các mâm tiệc thết đãi khách phổ
biến nhất vẫn là ba màu tím, trắng và vàng.
|
Món ăn không thể thiếu trên những bàn tiệc
của người Tây Bắc - Ảnh: V.N.A. |
Rong ruổi trên những cung đường Tây Bắc đẹp như mơ, có bọc
xôi tím và mớ thịt ram mằn mặn kèm theo thì
dừng chân ở đâu cũng có thể bày ra làm bữa... tiệc.
Đặc biệt, xôi tím ăn chỉ thấy no chứ không ngấy.
Chính vì thế, với bà con vùng cao, đây
là món ăn không thể thiếu trong những bữa ăn hằng ngày
hoặc các kỳ lễ hội.
TTO