Đình Kim Ngân trên phố Hàng Bạc, một trong những đình cổ kính, rộng nhất trên địa bàn phố cổ là nơi thờ phụng ông tổ bách nghệ (tổ trăm nghề) Hiên Viên.
Đình Kim Ngân được xây dựng từ thời Hậu Lê, thờ ông tổ bách
nghệ (tổ trăm nghề) Hiên Viên. Theo nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc, đình Kim
Ngân có từ cuối thế kỷ XV, đầu thế kỷ XVI do ông Lưu Xuân Tín người làng Châu
Khê, xã Thúc Kháng, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương làm quan Thượng thư bộ Lại
thời Vua Lê Thánh Tông đã đưa cả làng ra đây làm nghề đúc bạc cho triều đình,
xây dựng nên.
Kể từ sau sự kiện này, làng Châu Khê có tới nửa số dân đã
lên cư trú tại đây. Họ đã lập ra hai ngôi đình để thờ tổ nghề. Đó là đình
Trương (ở số nhà 50) và đình Kim Ngân (ở số nhà 42). Trong đó, Đình Kim Ngân
(ngân lượng trắng) thờ Hiên Viên, đồng thời cũng là ông tổ nghề lớn nhất Á
Đông. “Tràng” (số nhà 58) là nơi chuyên nấu bạc, đúc thành nén.
Còn “Đình” là nơi nhận nguyên liệu và nộp thành phẩm cho “Ty
quan” là người thay mặt triều đình. Nghề nấu bạc nay gọi theo danh từ chuyên
môn là chuyên bạc. Chuyên bạc và đúc bạc đã trở thành “đặc quyền” của dân làng
Châu Khê - Hàng Bạc.
Người Châu Khê làm nghề đúc bạc và kiêm cả nghề đổi tiền. Đoạn
phố này ở gần bến sông, tiện cho thuyền bè xuôi ngược buôn bán; họ đổi tiền kẽm
lấy bạc nén bạc vụn tiện mang đi xa, nhất là những lái buôn đem vốn đi cất
hàng, hoặc đổi bạc nén lấy đồng tiền kẽm cho những người đi mua vặt.
Đầu đời Nguyễn, trường đúc bạc bị giải thể, việc đúc bạc nén
triều đình giao cho trường đúc Huế; Hàng Bạc vẫn còn giữ nghề đổi bạc. Đến khi
người Pháp chiếm Hà Nội, theo nghề nghiệp từng phường, đã gọi phố này là Rue
des Changeurs (Phố những người đổi bạc).
Ngày nay, Đình Kim Ngân nằm trên phố Hàng Bạc, được coi là một
trong những đình cổ kính, rộng nhất trên địa bàn phố cổ là một minh chứng về
quá trình hình thành, phát triển của các phố nghề tại kinh thành Thăng Long
xưa. Giai đoạn đầu thế kỷ 20 đến nay, Hàng Bạc là khu phố tập trung sinh sống
nhiều người thợ kim hoàn Hà Nội.
Đình Kim Ngân cũng bảo lưu được nhiều hiện vật giá trị như hệ thống cửa
võng, ngai thờ, hương án … được thể hiện công phu, tinh xảo….
Vào các tối thứ 4, 6 và chủ nhật hàng tuần, đình là nơi biểu diễn ca trù
– loại hình nghệ thuật được UNESCO công nhận là Di sản văn hoá phi vật
thể của nhân loại được đông đảo du khách trong và ngoài nước tìm đến.
Đình có kiến trúc cơ bản gồm: nghi môn, sân, tiền tế, hậu
cung kiến trúc theo kiểu chữ "công", đại đình ba gian, hậu cung ba
gian, có sàn thờ và hệ thống vách ngăn riêng biệt, nối giữa hậu cung và tiền tế
là ống muống theo kiểu kiến trúc hai tầng mái. Đình còn lưu nhiều những họa tiết
chạm khắc tinh xảo do bàn tay khéo léo của những người thợ mộc, thợ nề, thợ kim
hoàn tạo nên.
Trước đây, đình Kim Ngân có hàng chục hộ gia đình ở. Ai từng
có dịp ghé qua đình vào những năm trước 2009 hẳn vẫn còn nhớ cảnh những căn nhà
san sát, cái thò cái thụt... lộn xộn và tạm bợ. Những khoanh nhà nhỏ, chật chội,
ánh sáng lờ mờ, nhếch nhác đã khiến không gian Đình Kim Ngân bị thu hẹp hết mức
có thể.
Từ năm 2004, Đình Kim Ngân đã được UBND TP Hà Nội giao cho UBND quận Hoàn Kiếm
tiến hành tái tạo và tu bổ. Đây là một quyết định đúng đắn bởi lẽ một ngôi đình
cổ kính, hàng trăm năm tuổi gắn với làng nghề của dân tộc như thế cần phải được
bảo tồn và trùng tu. Tuy nhiên, thực trạng xuống cấp cùng với sự lấn chiếm của
các hộ dân sinh sống tại đây đã khiến công tác tu bổ gặp nhiều khó khăn.
Năm 2009, UBND quận Hoàn Kiếm đã hoàn tất việc di dời các hộ dân và tôn tạo
đình khang trang như ngày nay. Từ đó, Lễ hội nghề kim hoàn mới được tổ chức. Với
những giá trị trên, đình Kim Ngân được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng
Di tích quốc gia vào tháng 10/2012.