Vùng đất Hà Tiên (Kiên Giang) nổi tiếng với nền ẩm thực đa dạng, mang đậm nét văn hóa Việt - Hoa - Khmer. Trong số những đặc sản "trứ danh" nơi đây không thể không nhắc đến món ăn từ cà xỉu.

Cà xỉu là loài nhuyễn thể có lớp vỏ màu xanh, phần thịt mềm và ngọt. Chúng sống tập trung ở môi trường sông, cửa biển, nước lợ nên có phần chân dài lộ ra ngoài để dễ dàng tìm kiếm thức ăn.

 

 Cà xỉu có vẻ ngoài kém hấp dẫn khiến thực khách dè chừng (Ảnh: Cà xỉu Hà Tiên).

Theo người dân địa phương, cà xỉu có thể thu hoạch quanh năm nhưng rộ lên nhiều từ khoảng tháng 6 đến tháng 8. Loài hải sản này thường sống vùi mình dưới lớp bùn và xuất hiện nhiều ở vùng đầm Đông Hồ, thị xã Hà Tiên. 

Cà xỉu có vẻ ngoài kém hấp dẫn khiến nhiều du khách lần đầu nhìn thấy không khỏi dè chừng, e sợ. Tuy nhiên, loại hải sản này lại là nguyên liệu chế biến nên nhiều món ngon, gắn bó với biết bao thế hệ người dân đất Hà Tiên. 

Để làm nên món cà xỉu chất lượng, người ta phải lựa những con còn tươi và có kích thước đồng đều. Vì chúng sống dưới bùn đất nên quá trình sơ chế đòi hỏi sự kỳ công và tỉ mỉ.

 

Người ta phải ngâm cà xỉu trong nước vài tiếng đồng hồ để chúng nhả hết cặn bã bên trong cơ thể ra ngoài. Sau đó xả sạch lại với nước. Cà xỉu thường được ủ muối trước khi đem chế biến món ăn.

Theo người dân địa phương, cà xỉu ngon, bổ nhất là phần chân dài có độ giòn sần sật rất vừa miệng. Chúng được ví như "thần dược", có tác dụng tăng cường sinh lực nam giới nên trở thành món khoái khẩu của "cánh mày râu".

 

Mắm cà xỉu là đặc sản "thương hiệu" chất chứa mùi vị hòa quyện của đất và biển xứ Hà Tiên. Cà xỉu sau khi sơ chế sạch sẽ được đem làm mắm. Người địa phương thường dùng hũ, cứ xếp một lớp cà xỉu xong lại rắc một lớp muối lên. Tùy sở thích từng người mà có thể muối cà xỉu bằng nước muối hoặc muối hạt, thêm đường để nhanh chua hơn. 

Nghe đơn giản nhưng đây là công đoạn đòi hỏi người làm phải có kinh nghiệm và sự khéo léo. Mắm cà xỉu đạt chất lượng hay không phụ thuộc vào cách muối này. Nếu muối mặn quá, cà xỉu sẽ bị đen.

 

Cà xỉu muối lâu ngày làm thành mắm nhưng người dân Hà Tiên thường sử dụng cà xỉu muối trong thời gian ngắn khoảng vài tiếng đồng hồ để làm món ăn. Ví dụ như muối vào buổi sáng và nấu ngay buổi chiều sẽ giữ được độ tươi ngon của cà xỉu, tạo nên món ngon chất lượng dễ dàng chiều lòng thực khách gần xa.

Cà xỉu là nguyên liệu làm nên nhiều món ăn nhưng ngon và được yêu thích nhất vẫn là cà xỉu xào. Khi chế biến, phần vỏ được giữ nguyên nên món ăn này được cho là trọn vẹn hương vị nhất.

 

Sau khi sơ chế sạch sẽ, cà xỉu được xào chua ngọt cùng tỏi phi thơm và một số gia vị như mắm, tiêu, đường. Món cà xỉu xào ngon nhất khi ăn nóng. Muốn thưởng thức, thực khách cần tách lớp vỏ từ từ để lấy phần thịt bên trong. Cũng bởi cách ăn đặc biệt này mà cà xỉu xào được ví là món ăn có khả năng rèn luyện tính kiên nhẫn.

Một món ăn khác cũng rất nổi tiếng ở Hà Tiên, thường xuất hiện trong thực đơn là gỏi cà xỉu. Cà xỉu muối được chần sơ qua nước nóng để giảm mặn rồi đem trộn đều với xoài thái sợi, rau răm và hỗn hợp nước mắm chua ngọt. Sau đó rắc chút lạc rang, hành phi để tạo thêm hương vị cho món ăn.

Vị ngọt thơm của thịt cà xỉu với phần chân dai giòn sần sật hòa quyện cùng nước sốt đủ vị chua, cay, mặn, ngọt khiến thực khách ăn một lần nhớ mãi, xua tan mọi nỗi sợ ban đầu. 

 

Ngoài ra, mắm cà xỉu cũng là một trong những đặc sản của xứ Hà Tiên với cách chế biến được xem là "đỉnh cao" nhất trong các món ăn từ cà xỉu. Loại mắm này tuy còn lạ lẫm với thực khách thập phương nhưng gắn bó với đời sống người dân nơi đây qua bao thế hệ. Hương vị mắm cà xỉu được nhiều người nhận xét không thua kém gì những loại mắm ngon nổi tiếng khác.

 

Đến Kiên Giang, thực khách có thể dễ dàng tìm kiếm và thưởng thức món cà xỉu trứ danh vùng đất Hà Tiên tại các khu chợ đông đúc hay ở quán ăn vỉa hè, nhà hàng. Mỗi món ăn từ cà xỉu có giá dao động từ 30.000 - 70.000 đồng.