Sự tích về người nữ anh hùng này được Đông các đại học sĩ Nguyễn Bính ghi chép lại trong cuốn “Di tích và đền miếu nữ danh nhân Việt Nam”.

Theo tài liệu thì tại xã Thiên Lộc, huyện Thiên Lộc, phủ Đức Quang xưa (nay là xã Hoàng Diệu, huyện Chương Mỹ, Hà Nội ) có ông tù trưởng tên là Đặng Công Thành kết duyên cùng bà Lý Thị Ngọc.

Ông bà vốn là người tu nhân tích đức, luôn làm việc phúc cho nhân dân trong vùng. Ông bà sinh được 5 người con trai. Sau khi chồng mất bà ở vậy một mình nuôi dạy các con trưởng thành.Sống trong chế độ tàn bạo của quân nhà Hán, bà sớm nuôi ý chí yêu nước và truyền dạy tấm lòng yêu nước cho các con.

Khi các con đã khôn lớn, mẹ con bà đã vận động nhân dân trong vùng xây dựng đồn binh, ngày đêm luyện tập quân sỹ, tích luỹ quân lương. Bà cùng con trai trưởng đóng quân ở giữa làng Cốc, đồn tiền tiêu đóng ở Cốc Thượng do Đặng Nghiễm và Đặng Liễu chỉ huy, đồn Cốc Hạ do Đặng Diên và Đặng Tiên trấn thủ.

Khi nghe tin Thái thú Tô Định đem quân về đàn áp bà đã cùng các con lãnh đạo quân sỹ chiến đấu tiêu diệt hàng trăm quân giặc.

Bị quân Hán tấn công tiêu diệt căn cứ Đất Cốc, bà Ngọc Ba và các con phải rút lui, về ẩn trú ở chùa Hương Lang. Được Thiền sư Đạo Uẩn che giấu, mẹ con Bà ban ngày tụng kinh niệm Phật, ban đêm vẫn luyện tập võ nghệ.

Nghe tin Hai Bà Trưng dấy binh khởi nghĩa, bà cùng các con cất quân về tụ nghĩa. Thấy mẹ con bà có khí phách phi thường thì Hai Bà Trưng mừng lắm và phong cho bà là Lý Thị Ngọc Ba – ý muốn tôn sùng lãnh tụ khởi nghĩa đứng đầu là Trưng Trắc, sau là Trưng Nhị và thứ ba là Lý Thị Ngọc Ba.

Sau khi tế cờ ở Hát Môn, các đạo binh của Hai Bà Trưng xung trận, quân Nam dũng cảm tả xung hữu đột, chống trận vang trời, cờ bay rợp đất, Hán quân Tô Định bại trận, binh tướng Nhị vua Hai Bà Trưng thu phục được 65 thành, lập lên nước Lĩnh Nam.

Nhị vua Hai Bà Trưng sắc phong bà Lý Thị Ngọc Ba là Chiêu Dung Công chúa, cai quản đội nghĩa binh và căn cứ Đất Cốc Sau chiến thắng, bà được Hai Bà Trưng thưởng trọng và phong cho vùng đất Kim Cốc làm đất thang mộc.

Từ đó, bà cùng các con tổ chức cho nhân dân trong vùng làm ăn xây dựng quê hương. Tương truyền, vào một hôm (ngày 6 tháng chạp) trời đất bỗng mây mù kéo đến, gió cuộn lên cả một vùng sông Đáy, người ta thấy mẹ con bà xuống thuyền.

Khi sóng yên, gió lặng chờ mãi không thấy mẹ con bà trở về, biết mẹ con bà đã hoá, Nhị vua Hai Bà Trưng vô cùng cảm kích nên lệnh cho dân trong vùng lập miếu, xây đình để thờ phụng mẹ con bà.

Kể từ đó, để tưởng nhớ đến công lao của bà và các con nhân dân trong vùng lấy ngày mùng 6 tháng chạp hàng năm là ngày giỗ cùng là ngày hội của dân làng Kim Cốc. Dưới thời Lê Trung Hưng, vua đã từng cử đại thần về đây làm lễ dâng hương để tưởng nhớ công lao của bà và các con.

Danh tướng Lý Thị Ngọc Ba - Chiêu Dung Công chúa trong đạo thờ Mẫu tứ phủ Việt Nam được nhân dân vinh danh là Chầu Bà Đệ tứ Khâm sai và thờ phụng ở nhiều nơi.

Đền Chầu Bà nằm sát sông Hồng thuộc phường Bồ Đề, quận Long Biên, Hà Nội. Những ngày thu đến đây, khách hành hương càng cảm nhận rõ nét hơn tâm linh về Đạo Mẫu Tứ phủ Việt Nam.

 Cổng Đền Chầu Bà.

Đền Chầu Bà là một trong những điểm tâm linh nổi bật của Hà Nội về Đạo Mẫu Tứ phủ Việt Nam. Đền nằm sát sông Hồng, phong cảnh hữu tình, những ngày thu đến đây, ánh nắng hắt chéo từ phía sông vào đền tạo ra không gian huyền mơ.

Lối vào đền có hai tượng là hai vị tướng cầm hai thanh đao đứng uy nghi, đi vào phía cổng là vài cây khế sai quả, phủ tán rộng, và nhiều cây cỏ đẹp khác. Đền không rộng lắm, nhưng gọn gàng, yên tĩnh. Khi chúng tôi đến đây, một buổi lễ tâm linh đang diễn ra, đó là buổi tiễn căn đồng.

Đạo Mẫu Tứ phủ Việt Nam được coi là tín ngưỡng của dân tộc, những năm qua, tín ngưỡng này càng được người dân quan tâm và thường xuyên đến các địa điểm tâm linh chiêm bái, cầu an. Và Đền Chầu Bà là một trong những điểm tâm linh đó.

 Bên trong gian thờ: Thờ Ông Hoàng Mười, Ông Hoàng Bảy... 

Chầu Bà Đệ Tứ Khâm Sai hay còn gọi là Chầu Đệ Tứ là một vị Thánh trong Đạo Mẫu Tứ phủ Việt Nam, người đứng thứ tư trong hàng Tứ Phủ Chầu Bà, danh hiệu của Chầu là Chiêu Dung Công chúa, có quyền khâm sai 4 phủ. Ngự đồng về thường mặc y phục màu vàng. Hát văn có đoạn kể về Chầu Bà như sau: "Quý hương An Thái xã danh, có Chầu Đệ Tứ hách danh phàm trần".

Lầu Cô.

Tuy vậy, Chầu Bà giáng ở nhiều nơi. Hiện có 4 nơi thờ tự chính như sau: Nơi thứ nhất: Đền Chầu Bà Đệ Tứ tại xã An Thái, An Thái, huyện Vụ Bản tỉnh Nam Định. Nơi thứ hai: Đền Mẫu Bát Tràng. Ở địa điểm thứ hai này, Chầu bà giáng sinh vào nhà Đồng Tâm Trần Thị người làng Bát Tràng sống trong khoảng thời gian từ năm Mậu Thìn (1568) tới năm Ất Dậu (1585). Hàng năm, tiệc đản hóa đều tổ chức vào ngày 24 tháng 9 âm lịch. Làng Bát Tràng tổ chức hội Đền Mẫu Bát Tràng trong 3 ngày từ 22 tháng 9 tới hết ngày 24 tháng 9 âm lịch. Nơi thứ ba: Đền Chầu Đệ Tứ tại phường Bồ Đề quận Long Biên (nơi thờ vọng). Nơi thứ tư: Đền Chầu Đệ Tứ tại Hà Trung Thanh Hóa-gần dẻo Cô Bơ-Cô Tám.

Góc nhỏ Đền Chầu Bà.

Đền Chầu còn thờ công chúa Liễu Hạnh – một vị trong “Tứ bất tử” trên Thần điện và trong tín ngưỡng dân gian của người Việt (bên cạnh Tản Viên Sơn Thánh, Chử Đồng Tử, Phù Đổng Thiên Vương). Bà được các triều Lê, Nguyễn phong tặng la “Đệ nhất Thượng đẳng thần” và cho phép dân nhiều nơi ở đồng bằng Bắc Bộ và bắc Trung Bộ được thờ tự. Bên cạnh đó, đền Chầu cũng là nơi di dưỡng, bảo lưu những truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc, là trung tâm sinh hoạt văn hóa tinh thần của cộng đồng dân cư làng xã, nơi giáo dục truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, khuyên nhủ con người hướng về điều thiện tránh xa điều ác.

 

Đền Chầu Bà, thờ Chiêu Dung Công Chúa Lý thị Ngọc Ba và con trai út Trình Tiến được thờ ở thôn Đóng Long xã Hoà Lâm Ứng Hoà Hà nội.

Nguồn Vanhien.vn