Lam Điền là một xã nông nghiệp thuộc huyện Chương Mỹ, TP Hà Nội. Địa giới hành chính về phía bắc giáp xã Thuỵ Hương, phía nam giáp xã Hoàng Diệu, phía tây giáp xã Đại Yên và xã Hợp Đồng (đều cùng huyện Chương Mỹ), phía đông giáp sông Đáy và xã Thanh Cao (thuộc huyện Thanh Oai).

Giao thông thuận tiện nhờ có dòng sông Đáy ở phía đông, đường Máng Bảy và con đường đê Hữu Đáy với tuyến xe bus 124 chạy dọc xã theo trục bắc-nam. Hiện xã Lam Điền nối với xã Thanh Cao bằng 3 cây cầu dành cho xe hai bánh và người đi bộ. Xuống làng Cốc Thượng (xã Hoàng Diệu) mới có cầu cho ô tô nhỏ. Xe to thì phải qua cầu Mai Lĩnh hoặc cầu làng Chuông.

 

Cổng đình Lương Xá. Photo ©NCCông 2022

Xã Lam Điền có mã hành chính là 10063, tổng diện tích đất tự nhiên 8,14 km², dân số cuối năm 2003 khoảng 9.500 người, mật độ đạt 1.167 người/km². Dân xã hầu hết là người Kinh, một số theo đạo Thiên Chúa. Hiện nay họ sinh sống tập trung trong 5 thôn: Lam Điền, Ứng Hòa, Đại Từ, Duyên Ứng, và Lương Xá.

Thôn Lương Xá vốn tên là Mạc Xá, đến thế kỷ XVII mới thay đổi tên sau khi quân đội Lê-Trịnh buộc triều nhà Mạc phải rút khỏi Thăng Long. Trước kia trong làng có dòng họ, trong đố họ Đặng là đông nhất và cũng có số người đỗ đạt làm quan nhiều nhất.

Lược sử

Đình Lương Xá có từ thời Lê Trung Hưng, trong hậu cung thờ Lý Bát Đế tức là 8 vị hoàng đế của nhà Lý đã trị vì nước Đại Việt suốt hơn 2 thế kỷ (1010-1225). Trải qua mấy trăm năm với nhiều lần sửa chữa, tôn tạo, ngôi đình ngày nay in đậm phong cách nghệ thuật kiến trúc và trang trí của thời cuối Lê đầu Nguyễn.

Đây là nơi thờ cúng gần như đầy đủ các vua Lý ở bên ngoài quê hương của các Ngài. Đình còn lưu giữ nhiều đạo sắc tôn phong mỹ tự cho các vị hoàng đế, hoàng hậu. Triều Lý gắn liền với lịch sử định đô ở Thăng Long - Hà Nội, vậy nhưng trải qua mấy lần kỷ niệm ngày dời đô, ngành văn hoá của Hà Nội cũng đã quên di tích "đặc biệt" này.

Trong thời xây dựng hợp tác xã, đình bị sử dụng làm nhà kho, nơi họp hành, thượng cung bị cải biến thành kho thóc, toàn bộ hệ thống hoành phi, câu đối bị làm củi. Kiệu, hạc và nhiều đồ thờ tự bị phá bỏ. Sau thời kỳ này đình được nhân dân địa phương góp công của phục hồi, trùng tu và mở lại hội làng vào ngày sinh của Lý Thái Tổ hoàng đế (12/2/âm lịch).

Hiện nay, đình đang bị xuống cấp trầm trọng. Toàn bộ hệ thống cột đã bị tiêu tâm, mục chân. Nền đình bị sụt lún, nhiều chỗ như nền đất. Trung cung nơi đặt thánh vị các vị hoàng hậu bị dột nát. Thượng cung có long ngai thánh vị của chư vị Hoàng đế, cột kèo bị xô lệch, do ảnh hưởng bởi thời gian và thời kỳ làm kho thóc. Các sắc phong phải đưa đi sơn tán để bảo quản tránh ẩm mốc và trộm cắp.

Đình Lương Xá. Photo ©NCCông 2019

Ngôi đình nằm cạnh nhà thờ chi họ Đặng làng Lương Xá, tức Hữu Phủ Từ được chúa Trịnh Tráng cho xây vào năm 1647 để thờ đại công thần Đặng Huấn. Chi họ này có nhiều hậu duệ rất nổi tiếng như Đặng Đình Tướng, Đặng Tiến Lân, Đặng Tiến Đông, Đặng Trần Thường v.v.. Nghe nói chi họ Đặng bắt nguồn từ một chi họ nhà Trần đã từng tiêu diệt nhà Lý vào đầu thế kỷ XIII.

Kiến trúc

Cổng đình Lương Xá hiện được xây theo kiểu nghi môn tứ trụ và giáp mặt với con đường Hữu Đáy ở hướng tây. Du khách đi qua nghi môn và con ngõ ngắn khoảng vài chục bước sẽ đến chiếc cổng 2 tầng 8 mái giả, có cửa ngăn với một sân gạch khá dài. Phía bên kia sân là nhà văn hoá và ao đình, xa hơn chút nữa là Hữu Phủ Từ.

Ngôi đình nhìn hơi chếch qua sân dài về phía đông nam, mặt bằng xây dựng bố cục theo hình “chữ Nhị”. Toà đại bái lớn nhất, gồm 5 gian 2 chái, hàng hiên hẹp thụt vào ở giữa 2 chái và dựa trên 4 cột vuông, trên bờ dải có gắn hình các linh thú nhỏ. Sau 3 gian giữa của toà đại bái là một khoảng hẹp để lấy sáng rồi đến toà hậu cung nối liền với thượng điện, nơi đặt bài vị Lý Bát Đế. Tất cả các mái chảy đều lợp ngói ri.

Ao đình Lương Xá. Photo ©NCCông 2022

Di sản

Ngoài đồ tế khí, hoành phi, câu đối và bản ngọc phả, trong đình làng Lương Xá hiện còn giữ được 82 đạo sắc phong thần và mỹ tự do các triều đại từ thời Lê trung hưng đến thời Nguyễn ban tặng cho Lý Bát Đế và các vị thái hậu nhà Lý. Huyền Thiên Chấn Vũ đại đế là đức thành hoàng được thờ riêng trong ngôi quán ở đầu làng. Hằng năm vào ngày 12 tháng Hai âm lịch dân làng tổ chức mừng sinh nhật của vua Lý Thái Tổ, mở đầu có đám rước kiệu đức Thánh từ quán về đình để làm lễ tế.