Biểu diễn cồng chiêng phục vụ du khách tại không gian "Chợ phiên Măng Đen"

Huyện Kon Plông, vùng đất cao nguyên phía đông tỉnh Kon Tum là nơi sinh sống của nhiều dân tộc thiểu số như: Xơ Đăng, H’rê, Mơ nâm… với những giá trị văn hóa đặc sắc, phong phú. 

Trong đó, không gian văn hóa cồng chiêng, lễ hội truyền thống, dân ca, dân vũ, nhà rông… là những di sản quý báu gắn liền với đời sống cộng đồng.

Nhận thức rõ vai trò đặc biệt của văn hóa trong đời sống xã hội, ngày 10/5/2021, Huyện ủy Kon Plông đã ban hành Nghị quyết số 02-NQ/HU nhằm tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo bảo tồn và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc thiểu số giai đoạn 2021-2025. 

Sau 4 năm triển khai, nhiều chỉ tiêu đã hoàn thành hoặc vượt kế hoạch, tạo chuyển biến tích cực từ nhận thức đến hành động của người dân.

Các em học sinh thực hành biểu diễn cồng chiêng, múa xoang

Một trong những điểm sáng nổi bật là việc đưa văn hóa truyền thống vào trường học, nơi khơi nguồn tri thức và nuôi dưỡng bản sắc dân tộc cho thế hệ trẻ. Từ chủ trương của huyện, đến nay 10/11 trường trung học cơ sở trên địa bàn đã được trang bị bộ cồng chiêng và thành lập Câu lạc bộ cồng chiêng, xoang.

Các trường học đã tổ chức 10 lớp truyền dạy nghệ thuật diễn tấu cồng chiêng với sự tham gia của các già làng, nghệ nhân địa phương. Học sinh được học trong các buổi ngoại khóa, sinh hoạt bán trú, không chỉ giúp các em hiểu biết về di sản văn hóa dân tộc mình mà còn tạo ra sự gắn kết thế hệ, giáo dục truyền thống sâu sắc.

Theo ông Đặng Quang Hà, Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện Kon Plông: “Nếu không gieo mầm bản sắc văn hóa trong thế hệ trẻ hôm nay, thì mai này giá trị văn hóa sẽ chỉ còn lại trong sách vở. Vì vậy, việc giáo dục văn hóa dân tộc trong trường học là nhiệm vụ then chốt để bảo tồn lâu dài và bền vững”.

Các nghệ nhân trình diễn bản sắc văn hóa của dân tộc mình tại Hội thi cồng chiêng, xoang các DTTS huyện Kon Plông

Không chỉ cồng chiêng, các hoạt động truyền dạy dân ca, múa xoang, hát giao duyên cũng được tổ chức. Đặc biệt, trong các lễ hội như: lễ mừng lúa mới, lễ dựng nhà rông, lễ giọt nước..., các em học sinh được khuyến khích tham gia biểu diễn, giúp văn hóa truyền thống lan tỏa tự nhiên trong cộng đồng trẻ.

Bên cạnh giáo dục văn hóa, Kon Plông cũng chú trọng gắn bảo tồn văn hóa với phát triển du lịch cộng đồng, một hướng đi mang lại hiệu quả kép: vừa giữ gìn di sản, vừa tạo sinh kế cho người dân.

Hiện nay các làng du lịch cộng đồng trên địa bàn huyện Kon Plông đều có đội cồng chiêng phục vụ du khách

Hiện nay, 100% các thôn được định hướng phát triển du lịch trên địa bàn huyện đều có đội cồng chiêng phục vụ du lịch. Nhiều địa phương như: thôn Kon Pring, Kon Vơng Kia (thị trấn Măng Đen), Vi Rơ Ngheo (Đắk Tăng), Đắk Chè (Ngọc Tem)... đã hình thành các mô hình câu lạc bộ văn hóa du lịch hoạt động hiệu quả. 

Các chương trình biểu diễn cồng chiêng, xoang, chế tác nhạc cụ, đan lát, dệt thổ cẩm… trở thành sản phẩm du lịch độc đáo, thu hút du khách.

Du khách khi đến Kon Plông không chỉ chiêm ngưỡng thiên nhiên tươi đẹp như hồ Đắk Ke, thác Pa Sỹ, rừng thông Măng Đen… mà còn được hòa mình vào không gian văn hóa cộng đồng giàu bản sắc. 
Những tiếng cồng vang vọng núi rừng, điệu xoang rộn ràng bên bếp lửa nhà rông, vị rượu cần nồng nàn… trở thành dấu ấn khó quên trong lòng mỗi người.

Ông Đặng Quang Hà khẳng định: “Kon Plông xác định du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa là hướng đi bền vững. Phát triển du lịch không phải là thay đổi văn hóa để đáp ứng thị hiếu, mà là khơi dậy, giữ gìn giá trị nguyên bản để làm giàu cho đời sống tinh thần và vật chất của đồng bào”.

Toàn huyện có 72 thôn và 4 tổ dân phố có nhà sinh hoạt cộng đồng

Để bảo tồn văn hóa một cách bền vững, huyện cũng đặc biệt chú trọng đầu tư thiết chế văn hóa. Đến nay, toàn huyện có 72 thôn và 4 tổ dân phố có nhà sinh hoạt cộng đồng, trong đó có 5 nhà rông truyền thống và 67 nhà dài. Ngoài ra, còn có 80 sân bóng chuyền tại các thôn phục vụ hoạt động thể thao.
Các nhà sinh hoạt cộng đồng không chỉ là nơi hội họp, tổ chức lễ hội mà còn là “trường học dân gian” để truyền dạy cồng chiêng, múa xoang, nghề thủ công truyền thống… Đây là không gian giúp thế hệ trẻ hiểu, yêu và gìn giữ văn hóa dân tộc.

Huyện cũng đã và đang xúc tiến xây dựng Nhà trưng bày văn hóa huyện, với diện tích khoảng 250 m², tổng vốn đầu tư hơn 5 tỉ đồng từ nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển vùng dân tộc thiểu số.
Dù đạt nhiều kết quả đáng khích lệ, nhưng công tác bảo tồn văn hóa tại Kon Plông cũng đang đối mặt với nhiều khó khăn: đội ngũ nghệ nhân ngày càng cao tuổi, thiếu hỗ trợ kinh phí truyền dạy; một bộ phận người trẻ chưa thật sự quan tâm đến văn hóa dân tộc; nhiều lễ hội truyền thống bị mai một, thay đổi so với nguyên gốc.

Để khắc phục, huyện Kon Plông đề xuất cần có chính sách đặc thù hỗ trợ nghệ nhân, đặc biệt là trong việc phong tặng danh hiệu và hỗ trợ đời sống. Đồng thời, chú trọng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ văn hóa ở cơ sở; xây dựng cơ chế khuyến khích lớp trẻ tham gia vào hoạt động văn hóa truyền thống.

Huyện cũng kiến nghị các cấp tỉnh và trung ương tiếp tục quan tâm bố trí nguồn lực cho công tác bảo tồn di sản, hỗ trợ các địa phương xây dựng mô hình du lịch văn hóa bền vững, đẩy mạnh truyền thông, biểu dương những cá nhân, cộng đồng làm tốt công tác gìn giữ văn hóa.

“Muốn giữ được văn hóa, cần nuôi dưỡng được tình yêu văn hóa trong chính người dân. Mỗi già làng, mỗi em nhỏ, mỗi cán bộ làm văn hóa phải trở thành một hạt nhân tích cực trong việc gìn giữ và lan tỏa giá trị truyền thống”, Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện Kon Plông nhấn mạnh.

Ngọc Hòa

Báo Văn hóa - baovanhoa.vn - Đăng ngày 19/6/2025