Vùng đất Cao Bằng có quá nhiều những món ngon đặc sản khiến bạn khó có thể quên. Có những món bạn nên thưởng thức ngay trong chuyến đi nhưng có những món bạn có thể đem về làm quà cho bạn bè, người thân.
Miến dong đenTừ lâu, người ta đã ví Nguyên Bình (Cao Bằng) là “đất miến”.
Với sự khéo léo và kinh nghiệm của những người dân nơi đây đã tạo nên
những sợi miến bóng đẹp, giòn, dai, có hương thơm đặc trưng của bột
dong mà không hề sử dụng bất kỳ loại hóa chất nào. Bát canh miến Nguyên
Bình rất thơm ngon mà có thể không cần thịt, cần xương hầm, không cần
tra nhiều gia vị, nhưng hương vị khó có nơi đâu sánh kịp.
Trong
mâm cỗ ngày Tết của người dân Việt Nam nói chung, bao giờ cũng có một
bát canh miến. Và đối với người dân Cao Bằng, bát canh miến Nguyên Bình
được nấu với thịt gà, kèm các loại mộc nhĩ, nấm hương đã là món ẩm thực
truyền thống, nó không đơn giản chỉ là một món ăn, mà còn mang vị quê
hương, góp phần làm cho những bữa cơm tất niên thêm đậm đà, ấm áp đầy
tình thương.
Lạp xường hun khói
Lạp xường ở vùng cao thuộc tỉnh Cao Bằng được chế biến cầu kỳ
hơn ở vùng đồng bằng. Người ta chế biến lạp xường bằng cách đem lòng lợn non rửa
sạch nhiều lần, cuối cùng là rửa bằng rượu. Sau khi làm vệ sinh sạch sẽ, lòng lợn
non được phơi khô rồi thổi hơi vào trở thành bong bóng, để làm vỏ bao bọc bên
ngoài của lạp xường.
Nhân của lạp xường được làm bằng thịt thăn, thịt vai hoặc thịt
mông lợn mán đen. Tất cả được băm nhỏ và tẩm ướp gia vị, mật ong, mía... và
không thể thiếu một ít rượu trắng, một ít nước gừng và một ít quả mắc mật khô
xay nhỏ ướp cùng. Rồi nhồi vào bong bóng để trở thành lạp. Công đoạn tiếp theo
là phơi khô khoảng ba nắng rồi treo lên bếp lửa, khói và hơi nóng của bếp lửa
nhen từ mía cho miếng thịt săn hơn và ngon hơn.
Nằm khâu
Nằm khâu một món đặc sản Cao Bằng là món ăn trong cỗ cưới của
người Tày ở Cao Bằng. Món được nấu từ thịt ba chỉ và khoai, đem lại hương vị
khó quên. Nằm khâu là món ăn chủ yếu có trong các cỗ cưới, rất gần gũi với người
dân các huyện của tỉnh Cao Bằng.
Món ăn phải luôn để nóng mới ngon. Không ít người lần đầu được
thường thức, nhìn thấy miếng ăn to đã sợ ngấy, nhưng khi ăn rồi chỉ muốn được
ăn thêm.
Cá chiên sông Gâm
Cao Bằng còn một đặc sản thuộc loại nổi tiếng, đó là con cá chiên
sông Gâm. Loại cá lăng màu đen này vốn được một ông chủ quán chả cá Lã
Vọng đánh giá là ngon nhất để làm chả cá. Lòng cá được người sành ăn cho
là thứ ngon nhất trên đời.
Cá chiên có con đến vài chục kg, là
loại khó bắt vì chuyên sống trong hang ngầm dưới sông. Người đi câu
thường đóng cả lán trại thường xuyên để đợi cá, đến khi câu được con nào
là có người đến tận chỗ mua.
Bánh khảo
Bánh khảo có lẽ là một thứ lương khô của người Tày, Nùng ở Cao Bằng.
Bánh khảo thường được làm vào dịp Tết. Có thể để lâu không mốc, thiu,
nên với phong tục đón Tết trong những ngày xuân dài, thì khi nào nào
trong nhà còn bánh khảo, thì chừng đó vẫn còn là Tết.
Làm bánh
khảo đòi hỏi phải thật khéo léo. Khi làm bánh khảo thì ai có dụng cụ
cũng có thể “làm được”, nhưng muốn “ăn ngon” thì thật là kiệt tác. Người
làm bánh khảo khéo léo cũng chính là người nghệ nhân.
Bò gác bếp
Cao Bằng là nơi nuôi nhiều bò, tập trung nhiều nhất là các huyện Hà
Quảng, Bảo Lạc, Bảo Lâm. Bò gác bếp Cao Bằng được tẩm ướp bằng các gia
vị như muối, nước gừng, rượu trắng. Trước khi ướp, thịt được khía vài
đường trên miếng thịt cho gia vị ngấm đều. Sau khi ướp xong dùng lạt tre
tươi xâu thịt thành từng xâu rồi treo trên gác bếp.
Bếp của người
Tày, Nùng suốt ngày đêm lúc nào cũng có hơi lửa. Hơi lửa, hơi khói giúp
cho thịt khô, săn cứng lại. Khoảng mười đến mười lăm ngày là đem xuống
dùng được. Khi muốn mang xuống ăn phải ngâm trong nước nóng cho thịt nở
ra, rửa sạch rồi thái ra thành từng lát mỏng. Chờ cho chảo nóng rồi đổ
dầu vào, tiếp theo phi tỏi cho thơm rồi cho thịt vào đảo đều. Sau khi
những lát thịt đã se se, đổ một ít nước vào om cho thịt mềm. Tỏi thì băm
nhuyễn và gừng tươi thái chỉ đổ tất cả vào vào xào chung. Bây giờ thì
hãy nêm gia vị cho vừa miệng và bây giờ chúng ta sẽ có đĩa bò gác bếp
thơm lừng. Lát thịt bò có màu nâu đỏ, nhìn có vẻ khô nhưng lại rất mềm,
hơi dai mà không bị xác, không bở, càng nhai càng thấy bùi.
Vị ngọt của thịt bò, vị cay thơm của gừng hòa quyện cộng với một ly rượu nhỏ nữa khiến cho món ăn trở nên càng tuyệt vời hơn.
Cá trầm hương
Đây là loài cá ngon trứ danh ở thác Bản Giốc, huyện Trùng Khánh (Cao Bằng).
Gọi
là cá trầm hương bởi loài cá này thường ăn rễ, lá mục của cây trầm
hương mọc ven sông Quây Sơn và Bắc Vọng. Chính vì vậy thịt chúng ngon
hơn nhiều loại cá nào khác, khi ăn có thể cảm nhận được vị trầm.
Món
ngon nhất từ loài cá trầm hương là nướng, vì giữ nguyên được mùi vị của
cá, khiến người sành ăn cũng phải trầm trồ. Cá bắt từ sông, làm sạch,
mổ bụng rồi nhét thêm một vài loại rau, gia vị như hành, thì là, ớt...
vào bên trong, bọc qua bằng lớp lá chuối rồi cho lên bếp than nướng.
Khi
chín, cá tỏa mùi thơm nức. Gỡ miếng cá chấm cùng chút nước mắm nguyên
chất, cảm nhận vị thơm ngây ngất, phảng phất vị trầm khiến bạn sẽ nhớ
mãi.
Xôi trám
Mùa thu, khi bạn có dịp vào các bản làng của người Tày bạn sẽ có dịp được thưởng thức món xôi trám.
Có hai loại trám: trắng và đen. Trám trắng thường dùng làm những thứ
kẹo, mứt, đậu sị, ô mai và còn dùng để chữa ho và còn có tác dụng giải
rượu. Trám đen dùng làm món kho, sốt đậu phụ, cá, có vị đậm đà. Nhưng
muốn làm xôi trám thì chỉ có trám đen. Xôi trám làm đơn giản nhưng ăn
rất tốt cho sức khỏe, thơm, bùi và béo ngậy. Nếu chưa có điều kiện làm
xôi, khi hái về ngâm nước ấm, bóc lấy phần thịt rồi sấy sau đó đựng vào
lọ để bảo quản.
Các món từ ong vò vẽ
Ong vò vẽ là một loại ong có nọc độc nổi tiếng là hung dữ và nguy
hiểm, thế nhưng, ở Cao Bằng, loại ong này đang được chế biến thành
nhiều món ăn đặc sắc mang đậm dấu ấn và bản sắc dân dã…
Nhộng ong
sau khi được tách ra khỏi tổ thân tròn, béo mập rất mềm và trắng mọng.
Để món ăn được ngon thì phải xào với măng chua, ăn vừa béo, giòn, ngọt,
chua, theo mọi người nói có lẽ là món ăn làm từ côn trùng ngon nhất.
Ngoài món ong xào măng còn có món ong nấu cháo. Vào mùa thu chính là mùa
ăn ong tại Cao Bằng. Ong được bắt cả ổ, con lớn thì bán hay ngâm rượu,
con nhỏ thì để chế biến món ăn.
Đậu phụ
Cao Bằng là một nơi có khí hậu trong lành, nhờ chất đất tốt nên Cao
Bằng có thế mạnh trồng đỗ tương chất lượng cao. Hạt đỗ tương giàu chất
dinh dưỡng. Do đó, khi chế biến đỗ tương sẽ giúp cho thức ăn có mùi
thơm ngon, béo ngậy. Cách làm đậu phụ của người Cao Bằng hết sức cầu kỳ.
Từ
miếng đậu ngon, người Cao Bằng thường chế biến thành các món ăn khác
nhau giàu chất dinh dưỡng như: đậu rán sốt cà chua, đậu chấm nước mắm
chanh hoặc mắm tôm, đậu cắt miếng, rưới nước sốt cà chua và thịt băm,
đậu rán xốt thịt ba chỉ, đậu phụ xị, váng đậu để ăn lẩu, tàu phớ…
Phở chua
Phở chua Cao Bằng không chỉ là đặc sản của miền sơn cước mà còn được
liệt vào danh sách những món ăn đặc sản Việt Nam. Là món ăn nguội, phở
chua được yêu thích khi ăn vào vào mùa thu và mùa hè.
Phở chua Cao
Bằng ngon bởi vì bánh có độ dẻo, kết hợp với độ béo của thịt ba chỉ,
vịt quay và còn có vị ngậy của mỡ vịt, vị chua cay của măng ớt… Ăn vào
lúc thời tiết hơi lạnh thì thấy rất ấm áp, mùa nóng lại có cảm giác mát
lạnh. Khi ăn hết tô, có vị chua đọng lại nên vẫn cảm thấy thèm ăn thêm.
Ăn lần đầu còn lạ miệng, đến lần thứ hai, ba bạn sẽ cảm thấy nghiện
hương vị độc đáo của nó.
Bánh trứng kiến
Không phải trứng của loại kiến nào cũng có thể ăn được. Chỉ có trứng
của kiến đen (thường được người Tày gọi là tua rày) có thân hình nhỏ,
đuôi nhọn mới ăn được. Vì vậy, cứ vào khoảng tháng 4-5, người dân tộc
Tày tỉnh Cao Bằng lại cùng nhau vào rừng tìm trứng kiến đen mang về làm
bánh. Bánh trứng kiến đen được làm từ bột nếp và lá non cây vả. Trứng
kiến đen rất béo, có hàm lượng protein cao.
Trứng kiến đen không
chỉ được chế biến thành bánh trứng kiến mà còn làm xôi trứng kiến, bánh
dày hoặc đem phi thơm với hành, ăn cùng với cơm thì rất ngon.
Một
chiếc bánh trứng kiến ngon có các vị béo ngậy, vị của hành, vị của lá
vả. Nhưng không phải ai cũng ăn được nên có một số người sẽ bị dị ứng
nhẹ nếu không hợp.
Rau dạ hiến
Rau dạ hiến hay còn gọi là rau bồ khai, tiếng Tày – Nùng gọi là Phjắc
diển, thường mọc hoang ở vùng núi đá. Ðây là loại cây thân dây rất
giòn, dễ gãy. Thân được chia làm nhiều nhánh to bằng đầu đũa bám trên
các cây gỗ để đón ánh sáng mặt trời. Dù là thứ rau dại, mọc hoang nhưng
rất hiếm nơi có. Vì thế, khoảng thời gian từ tháng hai đến tháng bảy âm
lịch, nếu như có ai vào rừng hái được một nắm rau dạ hiến là cảm thấy
rất quý.
Dạ hiến trở thành một thứ rau đặc sản Cao Bằng. Vào dịp
mùa xuân và mùa hè, ở những vùng thị xã cũng như ở các nơi khác, hầu như
không có bữa tiệc nào là không có món rau dạ hiến được xào với thịt bò,
lòng lợn, lòng gà. Quả thực đây là một món ăn rất ngon dường như chỉ có
ở Cao Bằng. Món rau rừng này có hương vị rất lạ lùng, không giống bất
kỳ một loại rau nào khác bởi hương vị đặc biệt quyến rũ khó quên.
Vịt quay 7 vị
Vịt quay 7 vị là đặc sản ở Cao Bằng. Được gọi là món vịt quay 7 vị vì
người Cao Bằng đã dùng 7 loại gia vị khác nhau để ướp món thịt vịt.
Sau
khi quay xong thịt vịt được chặt nhỏ ra đĩa, da vàng màu mật, rộm cánh
gián. Thịt ăn chắc và ngọt, mềm nhưng không bở, cũng không dai. Mỗi khi
ăn người ta phải nhai thật chậm để cảm nhận hết vị ngọt của mật ong với
vị béo của dầu, vị ngon của miếng vịt non đầu tháng.
Bên trong
từng miếng vịt quay là một mùi hương ngai ngái như mùi lá non, vị hơi
đắng nhưng càng ăn càng ngọt thịt. Đó là do 7 thứ gia vị được lấy từ
trong bụng vịt. Nhiều người từng được nếm qua đều đoán rằng trong các
thứ gia vị ấy, có rất nhiều vị như là rễ, lá của cây được mang về từ
trên rừng. Do đó, nhiều người muốn học được cách làm vịt quay Cao Bằng
nhưng đều không thể có được mùi vị đặc trưng ấy.
Bánh áp chao
Mùa đông ở Cao Bằng có một món ăn rất đặc biệt, món ăn làm xua tan đi
nhanh chóng cái lạnh miền rừng núi. Hình thù món ăn thoạt nhìn thì
giống như bánh rán, nhưng không phải là bánh rán, người Cao Bằng gọi đó
là áp chao.
Nguyên liệu để làm bánh áp chao gồm gạo tẻ, gạo nếp và
thịt vịt. Người Cao Bằng khi ăn bánh áp chao không chỉ là ăn một món
ngon mà còn là thưởng thức và cảm nhận cái tình cảm yêu thương lẫn nhau
như sự hòa quyện của bột gạo tẻ, gạo nếp và thịt vịt.
Hạt dẻ Trùng Khánh
Hạt dẻ Trùng Khánh chỉ có ở Cao Bằng. Khách du lịch khi đến đây
thường nhớ đến hạt dẻ vì nó là một loại quả thơm ngon nhất mà họ từng
được thưởng thức.
Hạt dẻ có vỏ cứng, dày và có nhiều lông tơ. Có
thể đem luộc, hấp hoặc mang vào lò nướng chín, bạn sẽ thấy có hương thơm
tự nhiên. Chỉ cần ngậm một lúc, tự nó mềm ra như bột bánh. Hạt dẻ xuất
hiện vào cuối mùa thu. Khi ăn hạt dẻ thơm ngon trong tiết trời lạnh bạn
sẽ có thể cảm nhận được hương vị của núi rừng và tấm lòng của người chăm
sóc cây dẻ.
(Theo Gia đình & Xã hội)