Đình Mai Xá, Lý Nhân thờ phụng nhị vị thành hoàng hiên Thần hiệu Đô Thiên, húy Chàng Khi và Sơn Thần hiệu Đại tướng, húy Ngũ Lôi thời Hùng Vương thứ 18, có công phò vua dẹp giắc phương Bắc. Khi hóa được dân Mai Xá tôn vinh và ngàn đời hương khói.
Đình Mai Xá là một ngôi đình cổ ở vùng Bắc Bộ, nằm trên đất
làng Mai Xá 梅舍
(là xã thời đầu thế kỷ 19) tổng Công Xá, huyện Nam Xang, phủ Lý Nhân trấn Sơn
Nam Thượng, nay thuộc thị trấn Vĩnh Trụ, huyện Lý Nhân, Hà Nam.
Những năm 1950, bị giặc Pháp đốt cháy, nên còn có tên là
Đình Cháy. Đến 2010, đình được phục dựng.
Đình Mai Xá thờ phụng 2 vị thành hoàng là Thiên Thần hiệu Đô
Thiên, húy Chàng Khi, ngài sinh 10 tháng 6, năm Giáp Thìn, đời Duệ Tông, triều
Hùng Vương (vua Hùng Duệ Vương); hóa ngày 10 tháng 10 đời vua Duệ Tông triều
Hùng Vương
Sơn Thần hiệu Đại tướng, húy Ngũ Lôi, ngài sinh ngày 7 tháng
Giêng, năm Bính Dần, đời vua Duệ Tông ((vua Hùng Duệ Vương), hóa ngày rằm tháng
mười một, đời Duệ Tông triều Hùng Vương
Cả hai thần đều có công dẹp giặc phương Bắc. Khi đất nước
bình yên, các Ngài đi qua làng Mai Xá, các kỳ lão dân làng ra lạy mừng. Các
Ngài khen làng có lễ nghĩa và đóng quân ở lại.
Khi xa giá vua đến, hai Ngài tâu rằng làng này tuy nhỏ nhưng
có lễ nghĩa và xin vua cho lưu cư. Vua liền chuẩn tha tô thuế cho làng, để các
Ngài được hưởng tự trăm năm về sau.
Bấy giờ hai Ngài làm hành cung ở Mai Xá, khuyên dân việc cày
cấy làm ăn. Sau có giặc Thục đến từ nước Ai Lao, vua sai hai Ngài đi dẹp giặc.
Giặc yên rồi, đức Thiên Thần về đến núi Thu Tinh ở Châu Hoan thì hóa; đức Sơn
Thần về đến núi Nội Cư ở Châu Ái cùng hóa.
Hai Ngài nhận được nhiều sắc phong của các triều Vua
Cùng thời các Ngài có ba người Mai Xá họ Vũ, họ Mai, họ Lê
đem hơn 30 người theo các ngài đi đánh giặc Thục. Dẹp giặc xong thì ba vị ấy được
dự hưởng thờ tự, hiện có miếu thờ ở xã. Ba vị được sắc phong vào ngày rằm tháng
7 năm 1924, đời vua Khải Định.
Dân Mai Xá thờ đức Thiên Thần, đức Sơn Thần cùng ba vị bộ
thuộc tại các miếu riêng, còn ở đình thờ cộng đồng. Làng có lệ kiêng húy các chữ:
Chàng, Khi, Chân, Bảo, Ngũ, Lôi, Ngọc, Thanh là tên nhị thánh và các bậc phụ mẫu.
Hàng năm, tế lễ vào:
Các ngày từ 10 đến 12 tháng Sáu (ngày sinh đức Thiên Thần);
Ngày 10 tháng Mười (ngày hóa đức Thiên Thần);
Từ ngày 7 đến ngày 9 tháng Giêng (ngày sinh đức Sơn Thần); Rằm
tháng 11 (ngày hóa đức Sơn Thần)
Ngoài ra còn tế lễ theo các tiết:
Tế xuân (ngày rằm tháng Hai); Tế thu (ngày rằm tháng Tám); Hạ
điền (ngày 10 tháng Mười); Thượng điền (ngày 8 tháng Giêng); Cơm mới (ngày 4
tháng Chín); Tết Nguyên Đán; Kỳ An (ngày 1 tháng Tư)
Cỗ cúng là xôi, thịt lợn, thịt gà, thịt ngỗng, oản, quả,
cau, rượu. Ngoài ra ngày 10 tháng Mười, ngày 13 tháng Mười Một có cả thịt trâu,
thịt bò. Ngày 1 tháng Tư có thêm vàng mã…
Những người dự tế phải tắm gội sạch sẽ, có đủ mũ, hia, áo
màu thâm hoặc màu lam bằng thủy ba bông tròn. Khi đánh cờ người hoặc rước kiệu
thì trai tân, gái tân đảm nhiệm.