Từ “Thủ đô kháng chiến” trong những năm tháng oanh liệt của dân tộc, An toàn khu Định Hóa hôm nay đang từng bước chuyển mình mạnh mẽ - vừa bảo tồn giá trị lịch sử thiêng liêng, vừa khơi dậy tiềm năng phát triển du lịch văn hóa. Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ “biến di sản thành tài sản”, tỉnh Thái Nguyên đang nỗ lực biến “địa chỉ đỏ” này thành điểm đến hấp dẫn, nơi quá khứ hào hùng hòa quyện cùng nhịp sống hiện đại, tạo động lực phát triển bền vững cho vùng đất cách mạng.
Lán Tỉn Keo
Gìn giữ và phát huy giá trị di sản
Di tích lịch sử An toàn khu (ATK) Định Hóa nằm trên địa bàn các xã Phú Đình, Điềm Mặc, Thanh Định, Định Biên, Bảo Linh, Đồng Thịnh, Quy Kỳ, Kim Phượng, Bình Thành và thị trấn Chợ Chu, huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên, với tổng diện tích quy hoạch bảo tồn trên 5.200 km².
Đây là vùng đất chiến lược nằm ở trung tâm Việt Bắc, giáp ranh giữa ba tỉnh Thái Nguyên, Tuyên Quang và Bắc Kạn - nơi được ví như “trái tim” của căn cứ địa cách mạng trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp (1946-1954).
Trong lịch sử, khu vực này từng mang nhiều tên gọi khác nhau như An toàn khu, Khu di tích lịch sử ATK Định Hóa, hay An toàn khu Trung ương - gắn liền với những năm tháng hoạt động, làm việc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Trung ương Đảng và Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Ngày 06/12/1953 tại Tỉn Keo, xã Phú Đình, huyện Định Hóa, dưới chân đèo De, núi Hồng, Chủ tịch Hồ Chí Minh và các đồng chí lãnh đạo Đảng, Chính phủ bàn kế hoạch tác chiến Đông Xuân 1953-1954 và mở chiến dịch Điện Biên Phủ.
Năm 1981, Bộ Văn hóa -Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã xếp hạng ATK Định Hóa là di tích quốc gia, gồm 13 di tích thành phần tiêu biểu.
Mỗi địa điểm đều là một mốc son trong lịch sử kháng chiến: từ Nhà tù Chợ Chu - nơi thực dân Pháp giam giữ các chiến sĩ cách mạng, đến địa điểm thành lập Việt Nam Giải phóng quân tại xã Định Biên - cái nôi của Quân đội nhân dân Việt Nam.
Những địa điểm Bác Hồ ở và làm việc như đồi Khau Tý, đồi Tỉn Keo hay Khuôn Tát đều gắn liền với các quyết sách chiến lược, trong đó có bản thảo “Sửa đổi lối làm việc” và những văn kiện quan trọng dẫn tới thắng lợi của chiến dịch Đông - Xuân 1953-1954 và Điện Biên Phủ.
Không chỉ là nơi làm việc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ATK Định Hóa còn là “đại bản doanh” của nhiều cơ quan Trung ương: Tổng Bí thư Trường Chinh và Văn phòng Trung ương Đảng tại Phụng Hiển, Bộ Tổng Tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam tại Bảo Linh, hay địa điểm ra đời của Báo Quân đội nhân dân, Hội Nhà báo Việt Nam và Ủy ban Kiểm tra Trung ương.
Cụm di tích Khuôn Tát - nơi Bác Hồ từng sinh hoạt, tắm giặt, câu cá - cùng thắng cảnh thác Khuôn Tát, đồi Pụ Đồn… đều được phục dựng, bảo tồn, trở thành không gian thiêng liêng để giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ hôm nay.
ATK Định Hóa cùng với Pác Bó (Cao Bằng) và Tân Trào (Tuyên Quang) hợp thành “Thủ đô kháng chiến” - nơi khai sinh, tổ chức và chỉ đạo những chiến dịch quyết định vận mệnh dân tộc.
ATK Định Hóa không chỉ là “địa chỉ đỏ” linh thiêng trong lòng người dân Việt Nam mà còn là điểm đến văn hóa - lịch sử quan trọng, góp phần nuôi dưỡng lòng yêu nước, tinh thần độc lập tự cường và khát vọng phát triển của dân tộc
Chính tại đây, Bộ Chính trị và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã họp bàn, thông qua kế hoạch chiến dịch Điện Biên Phủ, làm nên thắng lợi lịch sử “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, kết thúc chiến tranh, lập lại hòa bình ở Đông Dương.
Với giá trị lịch sử, văn hóa và khoa học đặc biệt, ngày 10/5/2012, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định xếp hạng Di tích lịch sử ATK Định Hóa là Di tích quốc gia đặc biệt.
Ngày nay, ATK Định Hóa không chỉ là “địa chỉ đỏ” linh thiêng trong lòng người dân Việt Nam mà còn là điểm đến văn hóa - lịch sử quan trọng, góp phần nuôi dưỡng lòng yêu nước, tinh thần độc lập tự cường và khát vọng phát triển của dân tộc.
Di sản - động lực phát triển bền vững
Từ năm 2015 đến nay, Định Hóa đã phối hợp với các cấp, ngành để tôn tạo, bảo tồn trên 50 di tích. Đặc biệt, huyện đang triển khai Đề án “Phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử truyền thống các dân tộc huyện Định Hóa giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030”.
Đây là bước đi quan trọng nhằm biến di sản thành nguồn lực phát triển bền vững, đúng với tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ: “Biến di sản thành tài sản”.
Đối với Di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt ATK Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên đã đầu tư 40 tỷ đồng (trong đó có 20 tỷ đồng từ ngân sách và 20 tỷ đồng xã hội hóa) để cải tạo, sửa chữa Nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Cùng với đó, tại Di tích lịch sử Đồi Phong tướng - nơi Bác Hồ chủ trì lễ phong quân hàm Đại tướng đầu tiên cho đồng chí Võ Nguyên Giáp (ngày 28/5/1948), Quân khu 1 đã triển khai dự án tu bổ, tôn tạo với tổng kinh phí gần 42 tỷ đồng.
Việc bảo tồn, tôn tạo các điểm di tích tại ATK Định Hóa không chỉ thể hiện lòng biết ơn, tri ân sâu sắc với các thế hệ đi trước mà còn mang ý nghĩa đặc biệt trong giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ.
Mỗi năm, khu di tích đón hàng trăm nghìn lượt khách tham quan, học tập, nghiên cứu.
Nhiều trường học, đơn vị, đã chọn ATK Định Hóa làm địa điểm tổ chức sinh hoạt ngoại khóa, kết nạp đội viên, đoàn viên, đảng viên - một hình thức giáo dục sinh động, gắn lý tưởng với trải nghiệm thực tiễn.
Theo ông Bùi Huy Toàn, Trưởng Ban Quản lý Khu di tích lịch sử - sinh thái ATK Định Hóa, Ban quản lý đang tích cực ứng dụng chuyển đổi số trong công tác quản lý, giới thiệu và quảng bá di tích.
“Chúng tôi đang triển khai hệ thống chỉ dẫn giao thông, số hóa tư liệu lịch sử trên website, và phối hợp tổ chức các chương trình trải nghiệm học tập cho học sinh, sinh viên tại khu di tích, giúp du khách tiếp cận di sản một cách trực quan và sinh động hơn” - ông Toàn cho biết.
Nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại ATK Định Hóa, Thái Nguyên
Cùng với công tác bảo tồn di sản, Định Hóa hôm nay đang khoác lên mình diện mạo mới. Phát huy truyền thống quê hương cách mạng, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân các dân tộc trong huyện nỗ lực xây dựng quê hương ngày càng trù phú, văn minh.
Từ một huyện còn nhiều khó khăn, đến nay Định Hóa đã đạt được bước tiến vượt bậc trong xây dựng nông thôn mới (NTM).
Nhìn lại chặng đường hơn 70 năm, ATK Định Hóa không chỉ là biểu tượng bất khuất của lịch sử kháng chiến mà đang dần trở thành nguồn lực cho phát triển văn hóa - du lịch.
Việc đầu tư tôn tạo di tích gắn với phát triển kinh tế cộng đồng, du lịch xanh và chuyển đổi số là hướng đi phù hợp trong giai đoạn mới.
Từ một vùng căn cứ kháng chiến gian khổ, hôm nay Định Hóa đang chuyển mình mạnh mẽ - vừa gìn giữ “hồn cốt” di sản, vừa tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội.
Di sản ATK Định Hóa không chỉ là ký ức thiêng liêng của dân tộc mà đang thực sự trở thành “tài sản” quý báu - nền tảng cho hành trình phát triển bền vững của Thái Nguyên nói riêng và cả nước nói chung.
An An
Báo Văn hóa - baovanhoa.vn - Đăng ngày 07/10/2025