Trong nền văn hóa ẩm thực vốn mang đậm tính cầu kỳ, tỉ mỉ của Nhật Bản, có lẽ ochazuke chính là món ăn đơn giản nhất. Trong tiếng Nhật, “Ocha” nghĩa là trà, “zuke” nghĩa là ngập trong chất lỏng. Vậy nên cái tên ochazuke có thể hiểu theo một cách dân dã hơn là cơm chan nước trà. Ngay từ cái tên đã thể hiện cách chế biến, thưởng thức không chút cầu kỳ của món ăn này. 

 

 Phiên bản ban đầu của ochazuke xuất hiện vào thời Heian (794-1185), với tên gọi yuzuke và được dùng theo cách không thể đơn giản hơn đó là lấy nước nóng chan lên cơm nguội thừa lại của hôm trước để dễ ăn hơn. Lúc ấy món ăn chỉ dành cho tầng lớp nghèo khổ và thường được ăn vào mùa lạnh. Sang thế kỷ 17, đến thời Edo (1603-1868), trà thay thế nước nóng trở thành nguyên liệu chính và cũng từ đó tạo nên nét đặc sắc cho món ăn giản đơn này. Đến những năm 1950, món ăn này ngày càng trở nên phổ biến và dần được ưa chuộng trên khắp các vùng miền của nước Nhật.

Trải qua nhiều thời kỳ phát triển, để đáp ứng thị hiếu thưởng thức ngon miệng và đẹp mắt, món ochazuke đơn điệu đã được “nâng cấp” thành phiên bản cầu kỳ và sang trọng hơn. Phía trên bát cơm nóng sẽ được đặt thêm ít thức ăn mặn gồm thịt cá, rau củ, rong biển khô,… tùy sở thích rồi mới chan nước trà để món ăn trở nên hấp dẫn hơn.

Những câu chuyện văn hóa thú vị ẩn chứa trong món ăn dân dã

Mặc dù là một món ăn phổ biến và nổi tiếng của Nhật Bản nhưng hiện tại vẫn chưa có ghi chép nào cho biết rõ ràng, chính xác về nguồn gốc của ochazuke. Vậy nên đến nay, xung quanh món ăn đơn sơ này vẫn còn được truyền miệng nhiều câu chuyện văn hóa thú vị. Có giả thiết cho rằng, xuất xứ của món cơm chan trà là từ Trung Quốc, sau đó du nhập vào Nhật Bản và được người Nhật phát triển thành ochazuke.

 

 Hay có một câu chuyện truyền miệng rất thú vị khác được đưa ra để lí giải về nguồn gốc của cơm chan trà, rằng đó là món ăn được dùng để “đuổi khách”. Ngày xưa, khi có những vị khách thiếu ý tứ đến nhà và ngồi lì suốt cả buổi. Muốn bảo khách về nhưng vì phép lịch sự, chủ nhà không thể nói thẳng nên đành lấy món cơm chan trà ra mời khách nhằm ý tứ nói rằng: “Anh đã ở nhà tôi lâu đến nỗi tôi chẳng còn gì để mời anh cả”. Khi đó, người khách sẽ hiểu rằng “đã đến lúc nên đi rồi”.

 

 Ngoài ra, có giả thuyết khác cho rằng, món ochazuke ra đời là vì đất nước Nhật Bản vốn nổi tiếng với thần đạo Shinto. Họ được dạy rằng vạn vật quanh ta đều có linh hồn, những thứ ta đang sở hữu là do được thần bảo hộ ban cho nên phải trân trọng tất cả những gì mình có. Chính vì vậy, người Nhật lo lắng rằng nếu đem thức ăn thừa đổ đi sẽ làm xúc phạm đến vị thần bảo hộ nào đó. Và thế là họ trọn nốt phần cơm còn thừa, cho nước nóng vào để dễ ăn hơn và từ đó hình thành nên món ăn mang nét bản sắc rất riêng của xứ sở hoa anh đào.

 

Trải qua những xoay vần của lịch sử, cơm chan trà – ochazuke đã chuyển mình từ món ăn giản dị trở thành một nét đặc sắc trong văn hóa ẩm thực xứ Phù Tang. Đến ngày nay, ochazuke đã được xem là món ăn mang quốc hồn, quốc túy, ẩn chứa văn hóa giàu ý nghĩa của đất nước Nhật Bản.

 

 Là một món ăn đại diện bản sắc dân tộc, ochazuke ngày càng được chú trọng hơn trong việc chế biến và trở nên cao cấp hơn. Phần đồ mặn ăn kèm đa dạng từ cá hồi áp chảo, thịt ba chỉ nướng, da cá hồi nướng giòn, cá ngừ bào, nhím biển tươi,… hay thậm chí có cả đồ ăn phương Tây như thịt hun khói, xúc xích,… Bổ sung chất xơ bằng các loại rau củ ngâm như dưa chuột muối, củ cải ngâm,…

 

 Giới trẻ Nhật Bản ngày nay còn biến tấu ochazuke trở món ăn healthy, thời đại hơn bằng việc sử dụng những nguyên liệu lành mạnh và bổ dưỡng. Họ thay thế gạo trắng bằng gạo lứt, thay trà xanh bằng những loại trà cao cấp, cắt giảm dầu mỡ và tăng cường chất xơ,… Cách thức trình bày món ăn cũng được chú trọng để mang đến vẻ đẹp mắt khi phục vụ trong những nhà hàng cao cấp.

 

 Món cơm chan trà giản dị còn được các chuyên gia dinh dưỡng đánh giá rất cao. Do dễ tiêu hóa nên ochazuke này là bài thuốc làm dịu cơn đau dạ dày, ợ nóng và chữa nôn rất hiệu quả. Ngoài ra, món này còn rất tốt cho người bị tiểu đường hay bệnh tim. Do đó, ochazuke giờ đây được phục vụ ở khắp mọi nơi và được người Nhật dùng vào bất cứ bữa nào trong ngày.