Cụm Di tích lịch sử văn hóa  Đình, Chùa Vĩnh Mộ, xã Cao Xá - nơi diễn ra Hội vật đuổi giải hàng năm

Đình Vĩnh Mộ thuộc thôn Vĩnh Mộ (nay đổi tên là thôn Vĩnh Tề), xã Cao Xá. Đình thờ vị Thành Hoàng là Tướng Quốc dưới thời Hùng Duệ Vương. Tên huý của ngài là Nguyễn Văn Kỳ. Đương thời ngài giữ chức Dũng Lược Phụ Thiên Tướng Quân. Khi cáo lão, ngài về đây chiêu dân, lập nên ấp Bình Mạc Sách (tức thôn Vĩnh Tề ngày nay).

Do có công lớn phò vua hộ quốc và lập nên làng Bình Mạc nên ngài được phong là Đại Vương Đương Cảnh Thành Hoàng Dũng Lược Phụ Thiên Tướng Quân. Tuy sống trong cảnh bình yên dân dã, nhưng ngài vẫn điều hành dân binh vừa lao động sản xuất, vừa rèn luyện binh mã như thời còn chiến trận.

Hằng năm cứ vào mồng 7 tháng Giêng là mở Hội vật đuổi giải. Hội vật diễn ra suốt 5 ngày, từ ngày 7 đến hết ngày 11 tháng Giêng. Lễ hội được duy trì hết thế hệ này sang thế hệ khác như để diễn lại các trận chiến của quân dân ngài Kỳ và để tri ân người đã có công khai dân lập ấp, chống giặc ngoại xâm bảo vệ Tổ quốc. 

 Hội vật đuổi giải ở Vĩnh Mộ được tổ chức vào ngày mồng 7 tháng Giêng hàng năm và có nét đặc biệt khác với tất cả các hội vật trên cả nước. Đuổi giải chính là đặc trưng độc nhất vô nhị của hội vật Vĩnh Mộ. Hội vật ở các nơi thường kết thúc ở trận chung kết, nhưng ở Vĩnh Mộ, sau trận chung kết còn có phần đuổi giải. Đây cũng là lí do mà hội vật Vĩnh Mộ lại có tên là “Hội vật đuổi giải”.

Đuổi giải sẽ diễn ra khi đô vật đã thắng tuyệt đối, không còn ai dám vào vật nữa. Giải vật được treo ở trên cột cờ. Người thắng cuộc trèo lên giật lấy giải rồi cắm đầu cắm cổ chạy ra khỏi làng.

Đằng sau là dân làng cầm gậy gộc, giáo mác hò reo đuổi theo. Đến khi người đoạt giải chạy ra khỏi làng, nhảy xuống nước thì dân làng mới không đuổi nữa. Khi chạy ra khỏi làng, nếu quay mặt lại sẽ bị dân làng đánh đòn vì quay mặt lại là năm ấy dân làng không may mắn.

Đuổi giải xong là kết thúc hội vật. Nếu mọi việc diễn ra suôn sẻ thì dân làng rất phấn khởi, nhà nhà  ăn mừng như ăn tết vì tin rằng năm đó sẽ mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt.

 Sau nhiều năm không thực hiện, đến năm 2009, hội vật đuổi giải được khôi phục. Vật đuổi giải vừa biểu dương tinh thần thượng võ vừa ca ngợi tinh thần yêu nước , ý thức quyết tâm bảo vệ đất nước của nhân dân ta.

He là tên tục xưa của 2 làng Vi - Trẹo. Hội He mà trọng tâm là lễ hội “Rước chúa Gái” là hình thức nguyên sơ của lễ hội Đền Hùng trước cách mạng tháng 8, trong thời kỳ chính quyền phong kiến tự chủ Việt Nam, đã được nhân dân địa phương kế thừa, bảo tồn cho đến ngày nay.

Ông Hoàng Văn Lạp – khu 7, thị trấn Hùng Sơn phấn khởi nói: “Hôm nay là lễ hội rước Chúa Gái, là ngày hội của 2 làng. Đây là lễ hội truyền thống, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc ViệtNam, đã được nhân dân hai làng chúng tôi kế thừa, bảo tồn từ đời này sang đời khác và phát huy những giá trị mà cha ông để lại”.

 Trình diễn các trò: chạy tùng dí, bách nghệ khôi hài....tại cây hương đầu làng để công chúa vui lòng tiếp tục lên kiệu về nhà chồng

Đình Cả là nơi thờ thần núi và thờ vọng các Vua Hùng thứ 16, 17, 18, đó là Hùng Tạo Vương, Hùng Nghi Vương và Hùng Duệ Vương – những người đã có công xây dựng và giữ nước.

Đình đã được các triều vua Lê – Nguyễn phong sắc cho làng thờ phụng cùng với nghi lễ thờ tự, tế lễ tại Đình. Theo truyền thống hàng năm, vào dịp đầu năm mới, nhân dân lại tổ chức ra bãi rước đón Vua về làng bản ăn Tết với nhân dân.

Tại đây, chủ tế đại diện cho các quan viên và dân làng làm lễ khấn vái, cầu mong các vị thần linh phù hộ độ trì cho dân làng bản xã được an khang thịnh vượng, may mắn tốt đẹp, mưa thuận gió hòa, làm ăn tấn tới.

Cầu cúng xong mọi người chờ bao giờ thấy có gió nổi, cờ bay có nghĩa là các vị thần linh đã bằng lòng chấp thuận lời cung thỉnh của dân làng, dân làng lại rước kiều về đình, sửa lễ và các quan viên làm lễ tế tại đình. Trong dịp diễn ra lễ hội còn có nhiều hoạt động văn hóa thể dục thể thao sôi nổi, thu hút đông đảo dân làng và du khách thập phương cùng về tham gia.

Lễ hội dân gian Đình Cả được tổ chức theo phong tục cổ truyền của nhân dân địa phương, gắn với tín ngưỡng thờ các vua Hùng. Đó chính là nét đẹp văn hóa tâm linh hướng về nguồn cội của dân tộc ViệtNam.               

Nguồn:  Cổng thông tin điện tử Lâm Thao - Phú Thọ

Ths Nguyễn Thy Ngà