Tọa lạc ở phía Đông làng Đông Xá, xã Đông Phong, huyện Yên Phong, cụm di tích Đình, Đền Đông Xá xưa là một quần thể di tích có quy mô lớn, gồm nhiều công trình. Nhưng sau cuộc kháng chiến chống Pháp chỉ còn lại tòa Đại đình.

Đình Đông Xá thờ Đô Thống đại vương và phối thờ Phương Dung công chúa. Theo thần phả, Đô Thống đại vương có công giúp vua Lý Công Uẩn kéo thuyền khỏi mắc cạn, được vua gả công chúa Phương Dung và phong cho thực ấp ở Đông Xá. Sau đức ông có công dẹp loạn Tam Vương nên khi hóa, người dân địa phương đã tôn vinh, thờ phụng ngài là Thành hoàng làng, được các triều vua đời sau ban tặng sắc phong.

 Cổng Đình, Đền Đông Xá.

Đình Đông Xá được xây dựng với quy mô lớn thời Lê Trung Hưng, thế kỷ thứ 18, trùng tu tôn tạo thời Nguyễn. Đình xưa có đầy đủ các tòa nhà phụ trợ, kiến trúc tiền chữ Nhất, hậu chữ Đinh. Năm 1951, thực dân Pháp đã đốt 3 gian Tiền tế và phá hủy hai nhà tả hữu mạc, nay chỉ còn lại tòa Đại đình.

 

Tòa đại đình.

Một góc Đình Đông Xá.

Để bảo tồn và phát triển văn hóa truyền thống quê hương, sau chiến tranh người dân địa phương đã tôn tạo lại Tòa Đại đình thêm khang trang nhưng vẫn giữ kiến trúc cũ của ngôi đình cổ.

Tòa Đại đình có 3 gian 2 chái. Mái đình lợp ngói mũi hài, bốn đầu hồi uốn cánh diều đầu đao cong với đường vân cách điệu.

 Khung nhà Đại đình là các bộ vì kèo truyền thống, ba gian chính là hệ thống cửa bức bàn chế tác bằng gỗ tứ thiết theo kiến trúc thời Nguyễn.

Gian thờ chính trong Đình thờ Đô Thống đại vương.

Miếu Đức Bà thờ Phương Dung công chúa trong khuôn viên Đình Đông Xá.

Ban thờ Bác Hồ trong Đình Đông Xá.

Hiện nay, trong Đình còn lưu giữ một số hiện vật tiêu biểu như: Ngai thờ (thế kỷ 19), hương án (thế kỷ 20), hoành phi (thế kỷ 20), câu đối (thế kỷ 20)…

Toà Tiền tế của Đền Đông Xá.

Đền Đông Xá còn được gọi là đền Thượng, được khởi dựng từ thời Lê. Dù qua nhiều lần trùng tu, sửa chữa, nhưng đến nay đền vẫn giữ được dấu ấn đặc trưng của hai thời Lê - Nguyễn với kiến trúc kiểu chữ Nhị, gồm hai tòa Tiền tế 5 gian 2 chái và hậu cung 3 gian 2 chái.

 

 

 

 

Gian chính của Đền thờ Đô Thống đại vương và phối thờ Phương Dung công chúa.

Gian thờ trong Hậu cung của Đền.

Tòa Hậu cung 3 gian 2 chái, 4 mái cánh diều đầu đao cong, khung làm bằng gỗ tứ thiết, lắp đặt cửa bức bàn. Kết cấu kiểu vì kèo truyền thống, trụ nóc kẻ truyền. Điểm đặc biệt của tòa Hậu cung là những mảng chạm khắc tinh tế trên các vì kèo, bức cổn mang phong cách nghệ thuật thời Hậu Lê.

Cuốn thư thời Nguyễn còn được lưu giữ trong Đền Đông Xá.

Trong Đền hiện còn lưu giữ được nhiều cổ vật quý, có giá trị lịch sử như ngai thờ, kiếm thờ, hoành phi, câu đối thời Nguyễn; tượng thánh chế tác đầu thế kỷ 20, 14 sắc phong thời Lê, Nguyễn, hai bản thần tích chép năm 1470,1740 và một cuốn thư thời Nguyễn, được chạm trổ, sơn son thếp vàng rực rỡ.

Bằng công nhận di tích Lịch sử - Văn hóa cấp Quốc gia.

Cụm di tích Đình, Đền Đông Xá được xếp hạng là di tích lịch sử văn hoá cấp Quốc gia theo Quyết định số 372 của Bộ Văn hóa – Thể thao – Du lịch ngày 10tháng 3 năm 1994.

Nguồn: Cổng thông tin điện tử tỉnh Bắc Ninh