Đình thờ tam vị Đức Ông là: Đức Thánh Cả - Đức Ông Đột Ngột Cao Sơn cùng 2 con trai của ngài là Hùng Trấn Quý Minh và Hùng Trấn Bảo Quốc. Tương truyền, Đức Ông Đột Ngột Cao Sơn, con trai thứ 2 của Mẫu Âu Cơ, đóng hành cung ở trang Hiền Lương, đánh đuổi giặc xâm lấn, dạy dân cầy cấy nuôi trồng, mang lại cuộc sống ấm no, thái bình.

Để tưởng nhớ công lao của Đức Ông Đột Ngột Cao Sơn, nhân dân đã xây dựng ngôi đình làm nơi thờ tự ông cùng 2 người con trai. Trải qua những thăng trầm của lịch sử, đến năm 2016, ngôi đình đã được phục dựng uy nghi, đáp ứng nhu cầu tâm linh, tín ngưỡng của nhân dân.

Bức tượng đặc biệt

Đình Đức Ông là một thành tố trong không gian văn hóa Di tích Lịch sử quốc gia Đền Mẫu Âu Cơ.Dình Đức Ông là nơi thờ Đức Ông Đột Ngột Cao Sơn Đại vương cùng 2 con trai của ngài là Hùng Trấn Quý Minh và Hùng Trấn Bảo Quốc.

Tượng Đức Ông Đột Ngột Cao Sơn Đại vương. Ảnh: Hiếu Trần

Bức tượng Đức Ông Đột Ngột Cao Sơn được điêu khắc rất độc đáo tinh tế, hoa văn áo có cả phủ phất tông di nhật nguyệt. Trông như tạc theo một nguyên mẫu thật, có nhiều điểm khác với những bức tượng Việt cổ khác.

Trên áo của ngài ngoài các hình chạm rồng, phượng, còn có nhiều biểu tượng ít gặp ở những bức tượng khác. Móng tay của ngài được sơn màu đen và rất dài.

Bức tượng Đức Ông Đột Ngột Cao Sơn hiện đang được thờ tại đình Đức Ông, ở xã Hiền Lương, huyện Hà Hòa, tỉnh Phú Thọ. (Ảnh: Bachviet

Khuôn mặt của ngài vô cùng sinh động. Đặc biệt là đôi mắt của ngài rất có hồn, uy nghiêm. Ngài có 1 đôi tai rất dài, to tựa như tai của Đức Phật.

Nhìn từ bên ngoài, bức tượng có thể thấy rõ 2 lớp sơn gồm: 1 lớp sơn son bên trong, bên ngoài là lớp sơn màu da người. Sau nhiều năm lớp ngoài nứt nẻ chân chim làm lộ ra lớp sơn son đỏ bên trong.

Đình Đức Ông là một thành tố trong không gian văn hóa Di tích Lịch sử quốc gia Đền Mẫu Âu Cơ. Ảnh: Cổng thông tin điện tử tỉnh Phú Thọ

Nhà nghiên cứu Hiếu Trần lý giải: Bức tượng cổ cũng khoảng 200 năm nên lớp phấn trên tay và mặt rạn nhiều nên thế. Lớp sơn da mặt, chân tay bên ngoài là được quét bởi lớp sơn hồng phấn theo công thức đã thất truyền. Khi mới sơn thì lớp bề mặt nhẵn mịn, nhưng theo thời gian, chỉ vài chục năm sau lớp sơn này nứt ra tạo thành những vết tựa như chân chim.

Hiện nay rất nhiều nhà khoa học đã nghiên cứu cách làm loại sơn này nhưng đều chưa thành công.

Truyền thuyết về Đức Ông Đột Ngột Cao Sơn

Trong truyền thuyết Việt Nam, Cao Sơn Đại vương hay thần Cao Sơn là tên gọi của nhiều vị thần khác nhau. Trong các di tích ở Việt Nam, có ít nhất 5 vị thần Cao Sơn đang được thờ cúng. Đó là: Thần Cao Sơn thời Hùng Vương thứ nhất, Thần Cao Sơn thời Hùng Vương thứ 18, Tướng Cao Sơn thời nhà Đinh, Tướng Cao Sơn người Trung Quốc sang Việt Nam thời nhà Hồ và Thần Cao Sơn ở Chí Linh, Hải Dương.

Theo trang Cổng thông tin Điện tử tỉnh Phú Thọ, tương truyền, Đức Ông Đột Ngột Cao Sơn - con trai thứ 2 của Mẫu Âu Cơ, ngài đã xây hành cung ở trang Hiền Lương, ngụ tại đây giúp dân đánh đuổi quân giặc, dậy người dân trồng cấy, nuôi gia súc và đánh bắt cá, đem lại cuộc sống ấm no, thái bình.

Để tôn ving và ghi nhớ công đức của Đức Ông Đột Ngột Cao Sơn Đại vương, người dân địa phương đã xây dựng ngôi đền làm thờ tự ông cùng 2 người con trai. Đền sau này chuyển thành đình, gọi là đình Đức Ông. Người dân địa phương tôn vinh Đức Ông là Thành hoàng làng.

Các đại biểu tham dự lễ tế Tam vị Đức Ông. Ảnh: Cổng thông tin điện tử tỉnh Phú Thọ

Còn theo thần tích của xã Hiền Lương, Hạ Hòa, Phú Thọ, khi xưa, các tổ mở nước, tên hiệu Hồng Bàng, cho tới Nam Việt 18 thánh vương, khởi đầu tên nước Xích Quỷ, truyền ngôi tới thánh Lạc Long Quân, húy là Sùng Lãm.

Vương lấy con gái Đế Lai là Âu Cơ, sinh ra trăm trai. Vương nói với nàng Âu Cơ: Ta là giống Rồng, nàng là chủng Tiên, nước lửa tương khắc, khó mà tương hợp. Bèn chia 50 con theo mẹ về núi, 50 con theo cha về biển, giữ người con trai trưởng ở lại, cũng đều hóa là thần.

Đột Ngột Cao Sơn Thánh vương sinh giáng các con là Hùng Trấn Quý Minh, Hùng Trấn Bảo Quốc. Tên hiệu sáng tỏ ngàn thu trong tín sử, vạn cổ vang tiếng linh thanh, quyết sáng mưu lớn, thêm công bớt nợ, đuổi di át giặc, quốc tộ dài lâu, phương sách trải lành vậy.

Trở về Phong Châu, kinh đô Việt Thường, đúc điềm thánh thụy. Vào năm Nhâm Thìn tháng 2 ngày 10, ngày mộc dục là ngày 11, ứng kỳ mà sinh. Ngày này hương thơm bay khắp.

Người người vui mừng. Xưa có thơ rằng:

Một bào sinh giáng hai huynh đệ

Vạn cổ sáng ngời một thánh thần.

Thời Cao Sơn Đại vương ngự trị, thiên hạ thái bình, nhân dân giàu đủ, định ra luật nước, chế ra nghi lễ triều đình, lập các trang trại, dựng nên miếu đền. Đến năm Giáp Ngọ tháng 8 ngày 23, tự nhiên bỗng thấy Trấn Quý Minh, Trấn Bảo Quốc không bệnh mà hóa mất. Vua cha Cao Sơn thương tiếc vô cùng, tới năm Ất Mùi tháng 3 ngày 20, chợt thấy trời mây che tối, gió mưa sấm chớp, khi trời quang mây tạnh ngài đã hóa.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Trong triều quần thần họp lại, lập thái tử lên ngôi, mới phát phong thần, sắc cho các quận trang 320 đền. Vua cấp lộc thang mộc, cử Quốc sư đến sắc phong thần. Khi qua trang Hiền Lương quận Hạ Hoa báo cho phụ lão ở đây, cấp tiền 50 quan, dựng lập đình miếu.

Xem xét địa lý khu vực đồng nội này, chỗ khu đất cao độc lập, núi ngang sông liền, lập một lầu gác, nằm hướng Canh Giáp, nơi có nước chảy ngược án trước tiền đường, sau ôm lấy đất rồng phát anh hào. Nhân dân thanh tú, nhân vật mạnh giàu.

Giao cho trang Hiền Lương phụng thờ. Nêu rõ thượng đẳng thần, lúc sinh thời có võ công, khi mất rất linh thiêng, giúp phù cho đất nước. Hóa ở nơi trang này, lập làm điện thờ tôn nghiêm, bảo hộ cho nhân dân, nên khiến lập thờ cúng khắp nơi.

Còn trong "Việt Nam Sử Ký", Đột Ngột Cao Sơn cũng từng được nhắc tới. Theo đó, trong 18 đời vua Hùng của nước Việt cổ, Đột Ngột Cao Sơn là vị Vương đứng đầu "bách vương" (trăm người con trai của Lạc Long Quân và Âu Cơ), được lập làm Hùng Vương thứ nhất. Tên mỹ tự truy phong của ngài là Thánh Tổ Hùng Vương Nam Thiên Thượng Thánh Tiền Hoàng Đế Khai Quốc Hồng Đồ Đột Ngột Cao Sơn Cổ Việt Hùng Thị Nhất Thập Bát thế Thánh Vương.

Phần thứ nhất trong bản Ngọc phả có tên "Nam Việt Hùng Vương ngọc phả vĩnh truyền tự điển", có ghi chép đầy đủ các tên gọi, ngày sinh, thời gian trị vì của các đời vua Hùng. Theo cuốn điển thờ này, Đột Ngột Cao Sơn là mỹ tự truy phong (tên thờ) của Hùng Quốc Vương, con trưởng trong trăm người con trai của Lạc Long Quân và Âu Cơ.

Nguồn: Tổ Quốc