Theo thần tích còn lưu giữ trong đình Đức thánh Cao Sơn quốc chủ Đại vương là vị tướng tài đời Hùng Duệ vương thứ 18, ngài sinh ngày 15/9, là con trai ông Nguyễn Sùng và bà Cao Thị Nham ở động Lăng Sương, phủ Gia Hưng, đạo Sơn Tây. Khi còn nhỏ, dung nhan đĩnh ngộ khác hẳn người thường. Đến năm 12 tuổi, cha mẹ đều qua đời, Cao Sơn được gia đình Sơn Thánh Tản Viên nhận làm con nuôi. Lúc này ngài tỏ ra là người văn võ song toàn.

 Khi giặc phương Bắc xâm lược nước ta, vua Hùng Duệ Vương sai Tản Viên sơn thánh cùng Cao Sơn và Quý Minh đi đánh giặc. Ba ngài đều lập công lớn đánh tan quân Thục, bảo vệ bờ cõi của vua Hùng. Khi Cao Sơn dẫn quân qua hai trại Hoa Khê và Mỹ Khê (nay là làng Mỹ Khê) ngài tuyển thêm 40 người làm quân thân tín rồi tiến đánh Châu Hoan. Giặc thua to phải rút chạy. Nhớ ơn công đức của ngài dân làng Mỹ Khê xin ngài cho lập đền thờ và tôn làm thành Hoàng làng. Vào ngày mùng 10 tháng 02 năm đó ngài lên núi Tản Viên rồi hóa nhật.

Vua Thục sắc phong cho ngài là “Cao Sơn đại vương thượng đẳng thần” và ban chỉ sắc cho dân hai trại Hoa Khê và Mỹ Khê sửa sang miếu vũ, rước sắc của ngài về thờ. Khi hạn hán mất mùa hoặc tai ương dịch bệnh mà cầu xin ngài thì được vật thịnh, dân an.

Khi Ngô Quyền tiến đánh quân Nam Hán đến nơi thờ ngài dâng lễ cầu xin ngài phù trợ, liền sau đó Ngô Quyền đại thắng và sắc phong nơi thờ ngài là “Thẩm mỹ tự hiển hựu” Vì ngài linh ứng nên các triều đại đều có sắc phong, từ đời vua Tự Đức cho đến vua Khải Định có 6 sắc phong trong đó đều phong ngài là “Cao Sơn Quốc Chủ Đại Vương”.

Thời kỳ đầu, đình Mỹ Khê được dựng bằng tranh, tre, nứa. Năm 1820, triều Tự Đức, đình được xây dựng lại bằng gỗ theo kiến trúc đầu đời Nguyễn, bố cục theo kiểu chữ “Đinh”. Hiện, đình Mỹ Khê lưu giữ những di vật có giá trị lịch sử: 6 sắc phong của các đời vua, nhiều đồ tế khí cổ như lọng, long đình bát biểu, trống, chiêng, bộ kiếm của danh tướng Cao Sơn. Đặc biệt, đình lưu giữ được bản Thần phả ghi công trạng của Cao Sơn Quốc chủ Đại vương.

Chủ tịch UBND phường Đồng Hòa đánh trống khai hội

Các đội nghi thức trước lễ rước Kiệu - Lễ hội truyền thống đình Mỹ Khê năm 2015

Đoàn Tế Nữ quan - Lễ hội truyền thống đình Mỹ Khê

Đội cờ trống tham gia đoàn rước

Trưởng ban Khánh tiết đình Mỹ Khê đọc trúc văn khai mạc và thỉnh chuông tại Lễ hội truyền thống 2018

Hằng năm, theo thông lệ vào ngày Hóa của ngài tức ngày mùng 10 tháng 2 Âm lịch, Đình Mỹ Khê thường diễn ra lễ hội, vào ngày hội có tổ chức lễ tế và các trò chơi dân gian như: tổ tôm điếm, chọi gà, hát đúm, hát chèo, hát ca trù…Ngoài những lễ hội lớn trên những ngày mùng 1, hôm rằm cũng như trong dịp tết Nguyên Đán và đặc biệt là vào ngày 15/10 Âm lịch diễn ra nghi lễ tổ chức cũng cơm mới. Trong những ngày này nhân dân cùng du khách thập phương đều thành kính đến dân lễ tại di tích, thể hiện nét đẹp văn hóa tâm linh của làng quê Việt.

Đình Mỹ Khê là di tích lịch sử văn hóa của nhân dân trên địa bàn phường Đồng Hòa nói chung và nhân dân hai tổ dân phố Mỹ Khê Đông và Mỹ Khê Tây nói riêng. Là nơi để quý khách thập phương tiếp tục được lễ bái, dâng hương thể hiện sự tri ân sâu sắc công đức của “Cao Sơn Quốc Chủ Đại Vương”, nơi thể hiện sự tưởng nhớ tới những anh hùng liệt sỹ, những người con của quê hương đã có công với nước, với dân, đã anh dũng chiến đấu hi sinh trong các cuộc kháng chiến để kiến tạo cho quê hương được như ngày hôm nay.

Năm 2005, đình Mỹ Khê đã được UBND thành phố Hải Phòng công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp thành phố, cùng với đền Mẫu, miếu Đông và chùa Mỹ Khê tạo thành một quần thể di tích tín ngưỡng tâm linh của nhân dân Đồng Hòa và du khách thập phương.

Trong thời gian qua, di tích lịch sử văn hóa đình Mỹ Khê đã nhận được sự quan tâm của nhà nước, sự ủng hộ của các nhà hảo tâm, du khách thập phương và nhân dân phường Đồng Hòa. Di tích đã từng bước được trùng tu, tôn tạo, tạo nên một diện mạo mới để phát huy giá trị văn hóa lịch sử và du lịch tâm linh.

Từ khi có đình Mỹ Khê, dân làng và nhân dân gần xa các nơi thường đến cầu nguyện. Đến nay, dân làng và khách thập phương xa gần đều nhớ ngày mùng 10 tháng 2 âm lịch hằng năm là ngày khai hội, tri ân công đức Đức thánh Cao Sơn quốc chủ Đại vương.

Nguồn: Thành đoàn Hải Phòng