Về kiến trúc, đình Quy Mông tọa lạc trên diện tích là 12,8 x 5,6 m được xây dựng theo lối chữ nhất gồm 3 gian cột gỗ, lợp cọ, có 2 phần đại bái và hậu cung, liên kết với nhau theo kiểu mái thường thấy thế kỷ XIX và đầu XX.

Nghệ thuật trang trí đình và đền hầu hết được chạm khắc công phu thể hiện nghệ thuật điêu khắc gỗ tinh vi mang đậm tính chất văn hóa dân gian truyền thống của dân tộc Việt Nam.

Đình hiện còn giữ được các hiện vật cổ như: Hoành phi, câu đối, ngai thờ, ô, lọng. Nghệ thuật trang trí đình còn thể hiện trên gỗ được chạm khắc tinh vi mang đậm chất dân gian truyền thống.

Địa điểm  Di tích

Di tích Đình và Đền Quy Mông, thuộc thôn Hợp Thịnh, xã Quy Mông, huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái. Di tích tọa lạc trên quả đồi hình báp úp có phong thủy đẹp và bề thế, nằm cách UBND xã Quy Mông 1,7 km về phía Tây, cách thành phố Yên Bái 30km về hướng Tây Bắc.

Lịch sử Di tích

Di tích đình và đền Quy Mông đã có từ hàng trăm năm nay. Đình và Đền Quy Mông được xây dựng cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX. Theo bản Phó y sao ngày 6 tháng Giêng năm Tự Đức thứ 2 năm 1850 được lưu giữ tại Di tích đã ghi rõ: đình, đền Quy Mông thờ rất nhiều nhân thần:

Thờ Đệ Nhất Quốc Chủ Thông, Đại Vương Tản Viên Sơn Thần là một nhân thần huyền sử, một trong Tứ bất tử của dân tộc Việt Nam, các sự việc liên quan được ghi chép khá nhiều trong các thư tích cổ, cả chính sử cũng như dã sử (các truyền thuyết sử miệng);

Thờ Đệ Nhị Cao Sơn Đại Vương là một trong 3 vị Tản viên Sơn thánh, vị thần này được thờ cúng ở nhiều nơi tại các đình làng ở vùng Bắc bộ, Cao Sơn Đại Vương tên thật là Hiền sống ở thời Hùng Vương thứ 18 (Hùng Duệ Vương), Cao Sơn cùng với Quý Minh là em họ của Tản viên Sơn Thần có công điều binh khiển tướng giúp Hùng Duệ Vương đánh thắng quân Thục;

Thờ Đệ Tam Trấn Quốc Đại Vương, Đệ Tứ Phiên Quốc Đại Vương và thờ 18 vị văn võ lang quân và Đệ Nhất Thần Nông Thị Chi;

Tại đền Quy Mông thờ Vọng Mẫu Đông Cuông, thờ Bà Vương Mẫu Quế Hương công chúa và thờ bà Nguyễn Thị Hoa là nhân vật trong lịch sử cùng 2 em gái khai phá lập ấp từ Ngòi Rào đến Ngòi Thia gồm các xã: Quy Mông, Yên Thành (Trấn Yên) và các xã Hoàng Thắng, Xuân Ái, Yên Hợp, Yên Phú, Đại Phác, An Thịnh huyện Văn Yên.

Quần thể di tích đình và đền Quy Mông tọa lạc trên quả đồi hình báp úp có phong thủy đẹp và bề thế ở tại làng Cháy xã Tướng Quân (nay là thôn Hợp Thành, xã Quy Mông, huyện Trấn Yên).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Đình Quý Mông, xã Quy Mông, huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái

Kiến trúc của đình và đền giống nhau, mặt bằng thống nhất theo lối chữ nhất gồm 3 gian cột gỗ, lợp cọ, có 2 phần đại bái và hậu cung, liên kết với nhau theo kiểu mái thường thấy thế kỷ XIX và đầu XX. Nghệ thuật trang trí đình và đền hầu hết được chạm khắc công phu thể hiện nghệ thuật điêu khắc gỗ tinh vi mang đậm tính chất văn hoá dân gian truyền thống của dân tộc Việt Nam.

Các hiện vật lịch sử trong Di tích

Hiện trong đình, đền còn lưu giữ được nhiều các di vật quý, có giá trị về mặt khảo cổ như: hoành phi, câu đối, ngai thờ, ô, lọng, đặc biệt còn lưu giữ 11 sắc phong và 1 bản phó y của các triều đại nhà Nguyễn, trong đó, tại Đình lưu giữ 9 sắc phong: Đệ Nhất Quốc Tản viên Sơn Thần có 4 đạo sắc, đạo sắc thứ nhất vào năm Duy Tân Tam niên (1909), đạo sắc thứ 2 vào năm Duy Tân ngũ niên (1911), và 2 đạo sắc vào năm Khải Định cửu niên (1924); Đệ Nhị Cao Sơn đại vương trung đẳng thần gồm có 3 đạo sắc, đạo sắc thứ nhất vào năm Thành Thái nguyên niên (1899), đạo sắc thứ 2 vào năm Duy Tân tam niên (1909), đạo sắc thứ 3 vào năm Khải Định cửu niên (1924); Đệ tam Trấn Quốc Đại vương trung đẳng thần có 2 đạo sắc, đạo sắc thứ nhất vào năm Duy Tân ngũ niên (1911), đạo sắc thứ 2 vào năm Khải Định Cửu niên (1924).

Phong tục lễ hội

Xuân thu nhị kỳ hàng năm, Đình và Đền Quy Mông thường tổ chức các lễ hội chính như: Lễ tiệc chính vào ngày 7/1 âm lịch; Lễ cầu hạ điền ngày 3/3 Âm lịch; Lễ đại tiệc thu ngày 17/7 Âm lịch; Lễ mừng cơm mới ngày 9/9 Âm lịch; Lễ cấm cửa rừng ngày 25/12 Âm lịch.

Ngoài các lễ chính, đình, đền Quy Mông còn tổ chức hội với các trò chơi dân gian hấp dẫn giàu truyền thống văn hóa dân tộc như: đánh đu, hát múa, đẩy gậy, kéo co, ném còn...

Di tích Đình và Đền Quy Mông có một vị trí quan trọng trong hệ thống các di tích văn hóa tâm linh của huyện Trấn Yên nói riêng, tỉnh Yên Bái nói chung. Mặc dù chịu sự hủy hoại của thiên nhiên và những biến cố thăng trầm của lịch sử, đình và đền Quy Mông hầu như vẫn còn giữ nguyên vẹn những nét kiến trúc nghệ thuật ngày đầu, cho chúng ta một hình ảnh trọn vẹn của một quần thể di tích kiến trúc cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX.

Với giá trị lịch sử văn hoá to lớn, đình, Quyết định số 1554/QĐ-UBND ngày 23/9/2010 của Ủy ban nhân dân tỉnh Yên Bái công nhận đình và đền Quy Mông, xã Quy Mông, huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái là Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh..