Đền Khai Long là một di tích lịch sử văn hóa nằm ở xã Tân Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An. Đây là một quần thể công trình văn hóa tâm linh nổi tiếng của nhân dân Đô Lương. Đền thờ thần Khai Long Sứ Quân – Ngô Xương Xí, một nhân vật lịch sử có công với người dân Xứ Nghệ vào thời loạn 12 sứ quân ở thế kỷ thứ X.

Vua - sứ quân Ngô Xương Xí có công lớn trong việc chiếm giữ, lập ấp và bảo vệ cuộc sống bình yên của nhân dân châu Ái, châu Hoan xưa, tức vùng Thanh Hóa, Nghệ An ngày nay nên được người Việt tin yêu, mến phục. Chính vì vậy, sau khi ông mất đã được nhân dân lập đền thờ.

 

Tương truyền, Đền Khai Long được xây dựng cách đây 1.000 năm thờ Vua - Thập nhị sứ quân Ngô Xương Xí, cháu trai của Ngô Quyền, được phong Thượng Thượng Đẳng – Tối Linh Đại Vương. Đền đã được tôn tạo, xây dựng Thượng điện, Trung điện và Hạ điện, đồ tế khí, cổng và nhiều hạng mục. Trải qua những biến động của thời gian và thời cuộc, đền bị tàn phá nghiêm trọng, chỉ còn lại vùng đất cũ. Năm 2014, đền đã được khởi công xây dựng lại, sáng ngày 7/2/2015, xã Tân Sơn, huyện Đô Lương đã tổ chức khánh thành đền Khai Long.

 

 

Đền Khai Long là rất linh thiêng, thần Ngô Xương Xí đã nhiều lần linh ứng giúp dân độ thế nên được các triều đại phong kiến ban cấp sắc phong đến 2 chữ thượng: “Khai long sứ quân hiển ứng chiêu linh, lịch triều phong tặng chư tôn mỹ tự Thượng, Thượng đẳng tối linh đại vương”.

Truyền ngôn của nhân dân nơi đây cũng cho biết: Nhờ có đền Khai Long trấn mạch mà các loài ma, quỷ không dám xâm phạm đến địa giới làng Trung Hậu. Trong làng ai có việc gì đến đền cầu đảo đều thấy linh ứng như: xin thuốc chữa bệnh, tìm của bị mất. Đặc biệt là cầu đảo bình an rất linh nghiệm.

 Theo sách “Lịch sử Đảng bộ và nhân dân xã Tân Sơn- Đô Lương” và lời kể của những người cao tuổi trong làng cho biết: Trải qua các thời kỳ lịch sử Đền Khai Long đã có nhiều đóng góp cho công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước. Năm 1957, đền Khai Long là địa điểm bán công phiếu kháng chiến của Chính Phủ Việt Nam.  Từ năm 1946 – 1947, hưởng ứng phong trào bình dân học vụ, nhân dân xã Duy Tân (nay là xã Tân Sơn- Đô Lương) đã tổ chức nhiều lớp học tại đền Khai Long. Năm 1949, đền Khai Long là nơi diễn ra đại hội Đảng của xã Duy Tân và là nơi mở các lớp đào tạo cán bộ của huyện lấy tên là trường Lê Hồng Phong. Từ năm 1953 – 1958 chi bộ Đảng sự thật của xã Duy Tân tổ chức sinh hoạt tại đền.

Đền Khai Long xã Tân Sơn là ngôi đền có quy mô lớn và rất linh thiêng. Tên đền được nhân dân gọi theo vị hiệu của thần. Đây là nơi sinh hoạt văn hoá tâm linh của nhân dân địa phương và những vùng phụ cận. Hàng năm, tại đền diễn ra nhiều kỳ lễ trọng như: Lễ Khai Hạ, lễ Thượng nguyên, Trung nguyên,  lễ Hạ nguyên, lễ Thường tân …Nhưng lớn nhất là lễ hội của làng diễn ra vào ngày 7 tháng giêng âm lịch. Lễ hội được tổ chức 3 năm 1 lần theo chu kỳ vào những năm Tý-  Ngọ-  Mão-  Dậu. Đây là lễ hội của làng được duy trì từ xa xưa. 

Hiện nay, chính quyền và nhân dân địa phương đang từng bước khôi phục lại các hoạt động lễ hội tại di tích nhằm phục vụ nhu cầu hưởng thụ văn hóa tâm linh của nhân dân và du khách.

Ngọc Phương