Miếu và chùa Trung Hành tọa lạc tại phường Đằng Lâm, Quận Hải An, thành phố Hải Phòng. Tương truyền ở Trung Hành có tứ linh vật gồm ngôi cổ miếu, chùa, đình và cả văn chỉ hàng huyện.

Cho dù một trong 4 báu vật ấy đã mất đi do sự tàn phá của chiến tranh và thiên nhiên nhưng vẫn là những di sản quý. Đây là các di tích văn hoá đã được Bộ Văn hoá thông tin ra quyết định xếp hạng di tích lịch sử và nghệ thuật kiến trúc cấp quốc gia vào năm 1993. Khu di tích là nơi lưu giữ nét xưa cổ kính, mang nhiều giá trị văn hóa lâu đời của dân tộc.

Quang cảnh phía trước chùa Trung Hành. Ảnh Lê Minh

Xưa kia Miếu - chùa Trung Hành là nơi Ngô Quyền đóng quân và huy động sức người sức của, đánh quân xâm lược Nam Hán năm 938, mở đầu kỉ nguyên độc lập lâu dài của đất nước. Là một trong số 17 làng, xã có hệ thống bố phòng, tích chứa quân lương của Ngô Quyền, nên Trung Hành được các triều đại kế tiếp phong sắc, công nhận việc thờ tự đức vương Ngô Quyền.

Đặc biệt Trung Hành là vùng đất địa linh, nhân kiệt - nhiều người đỗ đạt, hiện còn được ghi lại trên văn bia, gia phả các dòng họ. Ngạn ngữ có câu: “An Dương - Trung Hành; Kim Thành - Quỳnh Khê, thế ngôn chi đa sĩ” nghĩa là: làng Trung Hành, huyện An Dương, làng Quỳnh Khê huyện Kim Thành đời truyền có nhiều quan.

Cổng Tam quan - chùa Trung Hành. Ảnh Lê Minh

Mặt trước của Miếu Trung Hành. Ảnh Lê Minh

Miếu Trung Hành có quy mô vừa phải, điểm nổi bật của di tích là sự hợp lý, liên hoàn của toàn bộ khuôn viên di tích. Bằng những vật liệu truyền thống như: gỗ, đá, ngói, gạch Bát Tràng gắn vữa hồ...bàn tay người nghệ nhân làng xã đã tạo ra một công trình có kết cấu hoàn chỉnh quy mô khép kín gồm: Kiến trúc cổng, toà bái đường, hai bên đài vũ, cung ngoài, cung trong kiểu nội công, ngoại quốc.

Nét độc đáo của ngôi miếu cổ ở chỗ, hai toà dải vũ đứng song hành nơi bái đường với thềm hiên cung ngoài, thành một kiến trúc liên hoàn, tạo ra không gian mở rộng lớn. Dưới không gian là khoảng sân hình chữ khẩu, nói theo chữ tượng hình, với ba lớp bậc bằng đá xanh, kiểu bệ sân rồng trước nơi cung cấm. Sân chữ khẩu là nơi diễn ra các nghi lễ chính thống năm âm lịch tại nơi cổ miếu của dân làng.

Khuôn viên miếu Trung Hành. Ảnh Lê Minh

Tượng thờ Đức vương Ngô Quyền Ảnh: Lê Minh

Chiếm trọn toàn bộ cung trong, cung ngoài là một tập hợp các cổ vật quen thuộc như kiệu bát cống, giá chiêng, bộ bát biểu, nhiều di vật bằng đồng như chuông, trống, khay đèn nến, đỉnh đốt trầm, đồ gốm sứ như độc bình, choé men hoa lam... Trong số các di tích tôn thờ Đức vương Ngô Quyền ở Hải Phòng tiêu biểu hơn cả là pho tượng Ngô vương ở miếu Trung Hành.

Tượng Ngô vương được tạo ra trong tư thế toạ thiền trên ngai rồng, chân phải lộ rõ trên lòng dùi gối trái, rất gần với tư thế ngồi tượng phật. Tượng theo lối trụ tròn, trang phục mũ áo hoa vân rồng, mây lửa trang trí trên vai áo, bối tử liền, tay phải cầm hốt vàng... thể hiện rõ uy thế của vị vương trước sự tôn kính của toàn thể dân làng.

Ngôi chùa cổ in hằn dấu vết của thời gian Ảnh: Báo Hải Phòng

Vẻ đẹp cổ kính và linh thiêng của chùa Trung Hành. Ảnh Lê Minh

Cách miếu chừng 30m về bên trái, cùng hướng Tây với ngôi miếu cổ thờ Ngô vương là chùa Trung Hành, tên chữ là Hưng Khánh Tự. Qua khoảng sân rộng với hồ nước và tượng Quan Thế Âm Bồ Tát ở giữa là tới cổng tam quan cổ kính. Tam quan là một kiến trúc thiết yếu của mọi ngôi chùa, đó là biểu tượng cho ý nghĩa cao siêu của Phật pháp. Phía sau phật điện là vườn bia, nhà thờ tổ. Bóng cây cổ thụ ở khu vực cổng chùa, xung quanh vườn tháp toả bóng xanh tươi, tạo ra sự hoà sắc nhịp nhàng, tôn thêm vẻ cổ kính của khối kiến trúc chùa Trung Hành.

Cổng chùa đồng thời là gác chuông có hai phần chính. Cổng giữa 2 tầng 12 mái, lợp ngói cổ, hai lớp, hai lối bên xây kiểu 2 tầng 8 mái. Kiến trúc cổng chùa mang ý nghĩa dịch học sâu sắc, biểu thị ba thành phần cơ bản của vũ trụ là: trời - đất và con người. Trên nóc cao của tầng giữa treo quả chuông đồng cao 1,4m đúc năm Minh Mạng thứ ba (1823).

Toà phật điện chùa Trung Hành hiện diện đầy đủ dáng vẻ, vị trí các pho tượng cơ bản như: Tam thế, A Di Đà, Văn thù, Phô hiền, Hộ thiện trừ ác... Đáng quan tâm nhất là nhóm hiện vật bằng đá mang niên đại nghệ thuật nhà Mạc thế kỷ XVI khá tiêu biểu. Với phần đế cách điệu hình búp sen của ba pho tượng tam thế. Đặc biệt tại đây còn lưu giữ pho tượng vị hoàng đế nhà Mạc được tạc bằng đá, pho đặt ở cuối Phật điện, toàn thân phủ một lớp sơn dày, trông thoáng qua giống như tượng gỗ.

Hoa gạo đỏ làm tăng thêm vẻ đẹp trầm mặc của ngôi chùa. Ảnh Lê Minh

Rất đông du khách về thăm quan, chụp ảnh lưu lại làm kỉ niệm.

Hoa gạo nở đỏ rực rất thu hút du khách. Ảnh: Lê Minh

Hoạt động lễ hội diễn ra tại khu vực Miếu - chùa Trung Hành được mong chờ nhất trong năm. Lễ hội bắt đầu từ ngày 17/1 âm lịch, xưa có tục múa roi, diễn lại khí thế xung phong diệt giặc của quân ta và sở trường dùng roi của quân đội thời Ngô Quyền. Lễ hội ngày càng thu hút nhiều du khách và phật từ khắp mọi miền tổ quốc về dâng hương, hành lễ, là một phần không thể thiếu trong văn hóa tín ngưỡng của người dân Việt Nam. Ngoài việc cầu cho quốc thái dân an thì lễ hội còn gợi lại cho con cháu về thời oanh liệt ông cha dựng nước và giữ nước, giúp thế hệ mai sau tiếp tục kế thừa và phát huy những truyền thống quý báu của dân tộc.

Tháng 3 hoa gạo nở đỏ rực cả góc trời

Trải qua biến thiên của lịch sử, chùa Trung Hành vẫn giữ được các công trình kiến trúc cổ xưa. Ảnh Lê Minh.

Trong khuôn viên chùa có 2 cây gạo trăm năm tuổi. Theo nhà chùa, nhiều năm nay, 2 cây gạo già đều nở hoa đúng dịp tháng ba. Vụ hoa kéo dài sang trung tuần tháng 4 thì hết. Ảnh Lê Minh

Tháng Ba, khi những vạt nắng đã trở nên vàng ươm, sóng sánh rót xuống vạn vật, cũng là lúc những bông hoa gạo bắt đầu nở đỏ. Hoa như đang thắp lửa, đỏ rực một vùng trời. Trước chùa, từng cánh, từng cánh hoa gạo rơi rắc lác đác trên mặt đất thành một thảm đỏ rực rỡ càng tăng thêm vẻ đẹp trầm mặc, cổ kính của ngôi chùa. Miếu - Chùa Trung Hành, không chỉ là nơi có kiến trúc, văn hóa, sinh hoạt tín ngưỡng quan trọng mà còn là nơi có cảnh đẹp, là điểm thăm quan, chụp ảnh của khách du lịch gần xa mỗi tháng ba về./.

Vũ Thị Loan - Ảnh: Lê Minh