Căn cứ vào thần tích, bia ký và truyền thuyết lưu truyền trong nhân dân địa phương thì miếu Rồng thờ danh tướng Đào Ngọc Sâm, phò tá vua Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân, thống nhất đất nước và giúp vua Lê Hoàn đánh giặc Tống thế kỷ X.
Miếu Rồng thuộc thôn Cao Duệ, xã Nhật Tân, huyện Gia Lộc, tỉnh
Hải Dương. Tương truyền thôn Cao Duệ trước đây có thế đất giống như một con rồng,
nên nhân dân gọi địa danh này là làng Rồng.
Đầu thế kỷ XVIII, Cao Duệ là một xã thuộc huyện Gia Phúc, phủ
Hạ Hồng, trấn Hải Dương. Thế kỷ XIX xã Cao Duệ thuộc tổng Thị Đức, huyện Gia Lộc
trấn Hải Dương đổi thành tỉnh Hải Dương, tên miếu Rồng được gọi theo tên nôm của
làng.
Miếu Rồng toạ lạc trên một khu đất cao ráo, thoáng rộng, mặt
tiền của miếu quay về hướng Đông - Nam, phía Tây giáp chùa làng và khu dân cư,
phía Bắc có ao, phía Nam là khu dân cư, di tích có cảnh quan đẹp, trong tương
lai và có hướng phát triển tốt.
Bia đá ghi thần tích về danh tướng Đào Ngọc Sâm
Nhật Tân là mảnh đất được hình thành khá sớm trong lịch sử,
địa danh của xã trước đây gồm 2 xã Cao Duệ và Thị Đức thuộc tổng Thị Đức, sau
năm 1945 các xã đổi thành thôn. Năm 1946 hai thôn Cao Duệ và Thị Đức sáp nhập
thành một xã lấy tên là Nhật Tân có nghĩa là “ngày mới” tên xã Nhật Tân có từ
đó đến nay.
Căn cứ vào thần tích, bia ký và truyền thuyết còn lưu giữ tại
địa phương thì miếu Rồng được khởi dựng từ thời Hậu Lê (thế kỷ XVII) trùng tu
vào thời Nguyễn. Bên cạnh miếu Rồng có chùa Liên Hoa và văn chỉ. Năm 1952 các
công trình này đều bị quân Pháp phá hoại.
Năm 2000, nhân dân địa phương đã đóng góp tiền của, công sức
khôi phục lại miếu Rồng. Công trình gồm 5 gian tiền tế và 2 gian hậu cung, kết
cấu chính của công trình bao gồm hệ thống cột, các con thuận, xà nách, đầu dư,
bẩy bằng bê tông cốt thép, hoành dui bằng gỗ; mái lợp ngói mũi, tường xây gạch
chỉ. Công trình vừa được chống xuống cấp năm 2005 nên rất chắc chắn.
Cùng với miếu Rồng và chùa Liên Hoa, năm 2005, nhân dân địa
phương đã đầu tư hơn một tỷ đồng khôi phục lại đình Rồng tạo thành một quần thể
di tích lịch sử văn hoá khang trang bề thế.
Căn cứ vào thần tích, bia ký và truyền thuyết lưu truyền
trong nhân dân địa phương thì miếu Rồng thờ danh tướng Đào Ngọc Sâm, phò tá vua
Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân, thống nhất đất nước và giúp vua Lê Hoàn
đánh giặc Tống vào thế kỷ X, thân thế sự nghiệp của ông có thể tóm tắt như sau:
Vào thời nhà Đinh ở huyện Nga Sơn, phủ Hà Trung, Ái Châu có
vị trưởng tộc họ Đào tên là Ngọc Hoàn, tổ tiên vốn là người phương Bắc. Vào năm
Long Hưng niên hiệu Thái Bình, chạy sang An Nam cư trú ở động Tung Sơn để tránh
sự tàn bạo của vua Dương Đế dâm loạn nhà Tuỳ.
Họ tộc 5 đời đều tinh thông nghề y và phong thuỷ. Ngọc Hoàn
lấy vợ tên là Trần Thị Hiên sinh hạ con gái đặt tên là Trinh Nương. Trinh Nương
lên 10 tuổi thì mẹ qua đời. Đào công thương xót, đợi hết tang vợ sẽ gả con gái
cho người trong động, giao phó tài sản cho con rể rồi đi chu du thiên hạ. ông đến
trang Cao Duệ xứ Hải Dương, thấy con sông lớn chia thành 9 nhánh nhỏ, uốn lượn
như con rồng 9 khúc, phong cảnh hợp với người, bèn vào quán ngoài đồng nghỉ
ngơi. Dân trong bản trang thấy lạ bèn ra xem và mời về làng khoản đãi.
Bấy giờ trong trang có ông Đỗ Thành, ngoài 40 tuổi có 1 người
con gái tên là Sung Nương, Đỗ Thành thấy Ngọc Hoàn là người đức độ bèn mời về
nhà và gả con gái cho. Trong trang có chùa Liên Hoa là nơi danh lam thắng cảnh,
nhà sư trụ trì tại chùa vừa viên tịch chưa có người thay thế.
Mọi người trong trang ngỏ lời mời Đào công đến ở và trông
nom chùa, lúc đầu Đào công không ưng thuận, sau khi lấy Sung Nương hai vợ chồng
đồng ý ra ở tại chùa.
Một hôm có đôi vợ chồng họ Lý ở trong trang sắm sửa lễ vật đến
chùa cầu tự nhờ Đào công làm sớ tấu lên mong được ứng nghiệm, đêm đó Lý công ngủ
tại chùa. Một thời gian sau vợ chồng họ Lý sinh được một người con gái đặt tên
là Giáp nương.
Năm Giáp Thân vào giờ Ngọ, ngày mồng 8 tháng Giêng vợ chồng
họ Đào sinh được một người con trai tướng mạo khác thường. Năm lên 9 tuổi cậu
bé đã hiểu âm luật, giỏi thơ văn. Đào công lúc đầu đặt tên con là Ngọc Việt, sau
lại đổi thành Ngọc Sâm, khi Ngọc Sâm 15 tuổi cả mẹ cha đều đột ngột qua đời.
Sâm công cử hành tang lễ thành kính, chu đáo, quan phủ huyện trong vùng biết
tin đều đến phúng viếng.
Đến khi của cải trong nhà cạn kiệt, có người cậu thương cảnh
nghèo khó bèn đón về nuôi và cho theo học Lý tiên sinh. Lý tiên sinh thấy Sâm
công học lực hơn người, thần đồng xuất thế nên rất yêu quý !
Năm Sâm Công 18 tuổi, ông cậu bèn hỏi cưới con gái họ Lý tên
là Giáp Nương cho Ngọc Sâm. Sau khi cưới vợ cho Ngọc Sâm, người cậu qua đời,
tang lễ chu đáo cho cậu xong Sâm Công tự nghĩ “nay thiên hạ phân tranh 12 sứ
quân cát cứ từng vùng, chính là lúc anh hùng phải ra sức chống trời, vực đất, nếu
chỉ khư khư cái học cử thì thực là không biết thời, biết thế” Bèn thưa với Lý
tiên sinh chí hướng của mình rồi chiêu mộ dân binh được hơn 2000 người luyện tập
binh pháp, cùng đồng cam cộng khổ.
Lúc bấy giờ (vua) Đinh Bộ Lĩnh dấy binh ở Hoa Lư, quân sĩ có
tới vài vạn anh tài, kẻ sĩ trong thiên hạ hết thảy đều quy phục, tuy thế vẫn
chưa tìm được người văn võ toàn tài. Nguyễn Bặc nói với vua Đinh “nghe nói ở
vùng Hải Dương có người tên là Đào Ngọc Sâm tài năng xuất chúng, có mưu kế hiểm
lạ, kẻ sĩ trong nước không ai sánh nổi”.
Vua Đinh Bộ Lĩnh sai tướng Nguyễn Bặc đi đón Sâm Công về yết
kiến. Vua Đinh thấy Ngọc Sâm tướng mạo khôi ngô, ứng đối lưu loát, thành thạo
binh pháp thì mừng rỡ bèn phong cho Sâm công làm Tham tán mưu sự thống lĩnh thuỷ
bộ chu doanh đại tướng quân. Liền sau đó Sâm công lệnh cho quân sĩ các đạo thuỷ,
bộ chia làm 12 đạo cùng tiến đánh thành của sứ quân Ngô Xương Xí.
Thấy quân triều đình đến, Ngô Xương Xí liền đem quân ra
nghênh chiến, đánh nhau chưa được vài hiệp Sâm công đã chém rơi đầu Xương Xí.
Sau khi đánh bại Xương Xí, Sâm công lại kéo quân đến đánh thành của sứ quân Ngô
Khánh, Ngô Khánh bất ngờ nghe tin quân nhà vua đến hốt hoảng đem quân ra chống
đỡ, chưa kịp giao chiến, phục binh đã xông lên chém được đầu Ngô Khánh. Quân sĩ
của các cánh quân Đỗ Cảnh Thạc, Phạm Bạch Hổ, Nguyễn Thiều tan tác, nghe tiếng
bỏ chạy, loạn 12 sứ quân được chấm dứt.
Sau khi thắng trận, vua Đinh Bộ Lĩnh xưng vương, đóng đô tại
Hoa Lư (Ninh Bình) danh tướng Sâm Công được vua ban thưởng nhiều vàng bạc, tơ lụa,
cho về thăm quê nội, ngoại. Sau 2 tháng ông trở lại triều đình, được vua sai
làm Đốc trấn hai châu (Châu Hoan và Châu Ái).
Được 3 năm, nhà Tống lại đem quân sang xâm lược nước ta, Thập
đạo Tướng quân Lê Hoàn lên ngôi vua, Sâm Công được sắc phong "Phó thống quốc
Thượng tướng quân" sai hai ông đem quân ra cự chiến với giặc, sau nhiều trận
giao tranh quân Tống đại bại phải rút khỏi nước ta.
Sau khi thắng trận, Đào Ngọc Sâm xin về quê nghỉ ngơi, ông mất
tại quê vào ngày 13/3. Nhà vua được tin ông mất vô cùng thương tiếc sai các
quan về làm lễ viếng và cấp vàng bạc cho xây đền thờ ông ở động Tung Sơn và
trang Cao Duệ và phong cho ông làm “An Nam Thánh tổ linh ứng Đại vương”.
Miếu Rồng không chỉ là nơi thờ Đào Ngọc Sâm có công giúp vua
Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân và giúp vua Lê Hoàn chống giặc Tống. Trong
kháng chiến chống Pháp miếu còn là nơi in ấn tài liệu tuyên truyền của cơ quan
huyện và xã.
Di tích miếu Rồng xã Nhật Tân đã được UBND tỉnh ra Quyết định
số 4759/QĐ-UBND, ngày 28/12/2006 xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.
- Theo NTO, internet