Thanh Hóa là một địa danh “Địa linh nhân kiệt”, là miền đất hội tụ rất nhiều di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh nổi tiếng như Lam Kinh, Thành Nhà Hồ, đền Lê Hoàn, đền Sòng, phủ Na, đền Nưa, Huyệt Đạo Am Tiên.

Di tích lịch sử văn hóa Phủ Tía

Trong hệ thống di tích lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh xứ Thanh, Phủ Tía, thờ phụng Bà Triệu tọa lạc tại xã Vân Sơn, huyện Triệu Sơn, Thanh Hóa. Phủ Tía là di tích có giá trị đặc sắc về lịch sử văn hóa, chốn linh thiêng nổi tiếng của tỉnh.

Năm 1993, với những giá trị lịch sử, văn hóa đặc biẹt của di tích, Phủ Tía đã được UBND tỉnh Thanh Hóa quyết định xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.

Theo truyền thuyết, Phủ Tía trước kia vốn là là tiền đồn của căn cứ chính chân núi Nưa, có hai đền. Đền dưới chân núi Thờ phụng vua bà Triệu Thị Trinh, trên đỉnh núi là đền thờ Triệu Quốc Đạt anh trai của Bà Triệu.

Thế kỷ thứ 3, năm 248, bà Triệu Thị Trinh, người nữ anh hùng xứ Thanh đã cùng anh trai là Triệu Quốc Đạt tới vùng đất hiểm trở Núi Nưa (núi Na), lập căn cứ khởi nghĩa chống giặc Ngô xâm lược. Khi hành quân qua vùng đất làng Vân Cổn (xã Vân Sơn ngày nay) đội nghĩa quân của bà Triệu đã tạm nghỉ dưới chân ngọn núi gọi là Núi Tía. Quan sát thấy địa thế thuận lợi cho phòng thủ, Bà cho lập tiền đồn án ngữ và kiểm soát mọi hoạt động của khu vực trên hành lang vào khu căn cứ chính núi Nưa.

Sau khi Bà Triệu mất, nhớ công đức Bà, người dân nơi đây đã lập Đền thờ Bà dưới chân núi Tía, gọi là Đền Vua Bà (hay Phủ Tía). Qua các triều đại, Phủ Tía nhận được 36 đạo sắc phong tôn vinh công đức, truy tặng mỹ tự “Thượng đẳng tối linh thần”.

Núi Tía là vùng phụ cận cùng với đền thờ Bà Triệu. Ông Hoàng Khắc Trường, Phó Trưởng Ban quản lý di tích lịch sử văn hóa Phủ Tía cho biết, núi Tía không cao so với mặt nước biển, chỉ trên dưới 30m, rộng 1km, chiều dài khoảng 2km, dáng đất như con rùa cất cổ đi về phía Bắc ghé Tây. Đền Bà Triệu, Đền chính được đặt trên cổ rùa nhìn thẳng ra vùng đồi Xuân Tiên, phía sau tay trái đền có một cái giếng tự nhiên, nước trong mát, mùa hè nước ngọt lịm. Nấu nước pha trà thoảng mùi hoa sen, bà con thường gọi là giếng Tiên hay giếng mắt rồng. Dù gặp hạn hán nước giếng không bao giờ cạn.

Trải qua bao biến cố của lịch sử và sự tàn phá của thiên nhiên, chiến tranh, loạn lạc nên dấu tích của Đền xưa không còn, nhưng nhớ công lao của Bà, ngày lễ, ngày kỵ nhân dân khắp nơi vẫn mang hương hoa đến cúng tế trên nền đền cũ, cầu xin Vua Bà linh thiêng cho mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an.

Đền đáp công lao của các bậc tiền nhân trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc và thể hiện nguyện vọng của nhân dân và du khách thập phương, cán bộ và nhân dân xã Vân Sơn cùng với sự quan tâm giúp đỡ của các cơ quan chức năng trong lĩnh vực văn hóa truyền thống đã hưng công xây dựng lại đền. Ngôi đền mới dù không được nguyên mẫu như xưa nhưng đủ bề thế để nhân dân địa phương và du khách có điều kiện dâng hương tưởng nhớ, tôn vinh vị nữ anh hùng, đã có công đánh giặc ngoại xâm, bảo vệ đất nước.

 

 Đền Trình trước cổng vào Phủ Tía

 Phủ Tía, thờ phụng Vua Bà Triệu Thị Trinh

 Tượng thờ Vua Bà Triệu Thị Trinh trong Hậu Cung

 Cổng vào phủ Tía, làng Vân Cổn, xã Vân Sơn.

 

 

 

 Giếng nước cổ tự nhiên, nước trong mát quanh năm

Để bảo tồn, phát huy giá trị của di tích, hàng năm vào ngày 16/2 âm lịch, lễ hội Phủ Tía được tổ chức long trọng, trở thành phong tục, tập quán sinh hoạt văn hóa tinh thần của nhân dân xã Vân Sơn và du khách thập phương, giáo dục lòng yêu nước, truyền thống chống giặc ngoại xâm.

Lễ hội gồm hai phần: Phần lễ diễn ra với các nghi thức truyền thống như rước kiệu, tế lễ; phần hội có các trò chơi truyền thống dân gian như kéo co, chơi cờ tướng, các trò diễn dân gian truyền thống do người dân địa phương biểu diễn.

Ông Bùi Kim Dậu, Trưởng phòng Văn hóa huyện Triệu Sơn cho biết, khu di tích lịch sử danh lam thắng cảnh Phủ Tía với những giá trị độc đáo về văn hóa, lịch sử tâm linh, là điểm đến quan trọng trong kế hoạt phát triển hoạt động du lịch của huyện Triệu Sơn nói riêng, tỉnh Thanh Hóa nói chung.

Nguyễn Linh

Nguồn: Tạp chí Du lịch