“Hôm nay được đêm tốt ngày lành
Cái tháng lại yên
Ơn bố ơn mế
Ơn nội ơn ngoại
Không chế bố già mế hèn (yếu)
Cảnh nhà đói khó
Cờn cho con về nuôi chúng tôi
Tốt phúc nhờ trời
Con ta sinh được con trai, con gái
Làm nên cơm ăn giàu có
Để chùng ta là cha là mẹ
Trông cậy nhờ con
Đáng là cái bữa hôm nay
Chúng tôi phải có cơn dành rượu rắp
Để tiếp đãi các ông các mế mới phải
Nhưng lòng hay, tay áo ngắn
Chỉ có gói cơm khô muối trắng
Xin mời xét qua
Xin thương chúng tôi
Hai bên đưa tay ơn thảo nhau, thủ tục chào cơm đã xong, mọi người ngồi xuống, một người phía chủ chia đũa, một người rót rượu. Chén rượu đầu tiên được mọi người cùng uống cạn. Người Mường không chạm chén mà chỉ giơ chén rượu lên cao ba lần, ý nghĩa để tôn kính tổ tiên rồi mời uống. Mỗi người uống rượu lại húp một miếng nước canh (nước canh đám cưới thường là nước canh nấu cây chuối thái với nước luộc thịt). Sự mời mọc, ăn uống thoải mái dần. Người ta gắp dùng từng miếng trong bát, trong đĩa rồi gắp đén món chính để giữa mâm tức thịt luộc. Món thịt luộc trong cỗ cưới thường bày ba lá thịt chồng lên nhau. Trước khi ăn, người ta đổ dồn ba lá thịt đó vào với nhau ở giữa mâm có lót lá chuối. Sự uống rượu họ uống đều nhau, cứ hết một lượt lại rót lượt khác. Vì thế đoàn khách đi đưa dâu cũng phải chọn người uống rượu tốt và phía chủ cử người ra tiếp khách phải chọn người tửu lượng cao, vì chủ phải uống thì khách mới uống. Trường hợp khách thấy chủ uống yếu, họ sẽ chủ động mời uống, lúc đó chủ buộc lòng phải uống theo. Có khi phía chủ phải viện lý do mà đổi người tiếp khách hoặc cử thêm người tửu lượng cao vào tiếp khách. Người nào có khả năng văn nghệ dân gian họ sẽ hát hoặc kể chuyện cười để làm vui cuộc cơm rượu và đẻ “chống” rượu. Những hình thức vă nghệ đó cũng làm cuộc vui càng đậm đà bản sắc dân tộc và cũng được kéo dài vì cuộc đón dâu thường vào buổi tối lúc chập choạng tối mới đón dâu vào nhà. Ngày nay, hầu hết người ta chuyển sang ban ngày. Chuyện ép rượu thường diễn ra ở những mâm tập trung trai gái trẻ, gần như chuyện ăn chỉ là phụ mà sự uống rượu, thường đang hát đối đáp lại là chính. Đây là một dịp trai gái đưa tình bằng những lời hát giao duyên.
Khi mọi người đã ngừng cuộc mâm cơm thì người đại diện hai bên chủ và bên khách cùng ngồi lại với nhau, có trầu và có rượu. Họ nới với nhau những lời cảm ơn và phía chủ trao cho phía khách một số quà và uống với nhau mộy vài chén rượu mạnh - Người Mường gọi chén rượu ấy là chén rượu Chao mang nghĩa là hai mang (hai bên) gặp nhau một cách chính thức để làm thủ tục cuối cùng trong cuộc cưới đó là thể hiện sự hoà hợp thống nhất với nhau bằng những chén rượu được người ta uống cạn với nhau. Sau chén rượu chao mang, phía chủ tuyên bố “chúng tôi xin tháo thác” tức mời khách ra về.
Trong lúc tiếp khách đưa dâu, thì ở nhà chính chủ cũng diễn ra sự ăn uống của họ hàng, bạn bè và những người là thông gia trước đó (thông gia với những đứa con khác của gia đình hoặc các em, cháu ruột của gia đình). Mỗi mâm cỗ ở bên này có thể ít món hơn là mâm cỗ bên nhà tiếp khách đưa dâu, nhưng thường có thêm món ớt. Còn bên nhà tiếp khách đưa dâu người ta thường không bày món ớt, vì quan niệm rằng ớt là thứ cay không tốt cho quan hệ thông gia. Mỗi một vị khách thông gia cũ ngồi mâm nào sẽ được tiếp thêm một mâm gọi là mâm tiếp thông gia- Tiếng Mường gọi là mâm “tiếp khoả”. Mâm “tiếp khoả” gồm có 1 lá thịt bày theo kiểu đầu thằm (dẻ quạt vòng tròn), một chai rượu, một đôi đua, một gói cơm. Người bưng mâm tiếp khoả đến đặt cạnh mâm có khách thông gia và thưa rằng:
“Ơn anh (chị, bố, mế, em…) về mừng với gia đình
Chúng tôi hôm nay, lẽ ra chúng tôi phải có,
Mâm cao cỗ đầy để tiếp đãi thông gia mới phải
Nhưng lòng hay tay áo ngắn
Đến bữa chỉ có muối trắng cơm khô
Một chút gọi là
Thật không phải với thông gia
Thành thật xin thông gia hết lòng thương”
Người thông gia đứng chắp tay cảm ơn rằng:
Hôm nay được đêm tốt ngày lành
Gia đình tổ chức việc mừng cho…
Chúng tôi chân tay trắng
Về mừng nhờ với họ hàng bên này
Bố mế không coi chúng tôi là họ là hàng
Còn coi chúng tôi là khách thông gia
Làm nên sự bận rộn, tốn kém cho họ cho hàng
Còn phải lo mâm cơm cỗ rượu
Tiếp đãi chúng tôi là thông gia
Ăn uống nhờ no say
Xin cảm ơn.
Hai người chắp tay ơn nhau rồi người ta gộp mâm tiếp khách vào mâm có thông gia đang ngồi để mọi người cùng hưởng.
Việc tiếp khách thông gia nếu sơ suất thì sẽ dẫn đến sự không thông cảm với nhau, họ coi đó là thiếu sự tôn trọng nhau. Vì họ cũng là thông gia như nhà thông gia mới đang được họ tiếp chu đáo ở nhà bên mà họ thì lại không được chú ý tiếp đãi đúng tục lệ. Do đó họ sẽ kém vui vẻ, thậm chí bỏ cả bữa cỗ mà chào về hoặc uống rượu vào rồi ra lời nói kháy nhau rất phức tạp.
Sự ăn uống của họ hàng bên nhà chủ diễn ra thoải mái và thân tình, cũng ép rượu, cũng thường đang hát ví và sau cuộc ăn cỗ họ còn tiếp tục uống rượu cần có khi sáng đêm. Nhiều trai, gái gặp nhau giao duyên và cảm nhau rồi lại nên đôi nên lứa.
Nguồn : Báo Hòa Bình