Cự Đà và Khúc Thủy từ lâu được biết tới là hai làng nghề nổi tiếng với nghề làm miến, làm tương nếp. Nơi đây còn là không gian văn hóa độc đáo, lưu giữ được cả trăm ngôi nhà cổ vẹn nguyên lối kiến trúc nhà Việt, Việt - Pháp ở vùng đồng bằng Bắc Bộ.

 

Đặt chân lên địa phận làng Cự Đà, ấn tượng đầu tiên là cổng làng hình vòm cuốn, mái cong vút, trên mặt cột trụ hai bên đều đắp nổi chữ Hán… thoạt trông cổng như một gác chuông chùa. Đằng sau cổng lại gắn một chiếc đồng hồ treo tường, tạo nên một phong cách nửa Tây, nửa ta. Nhìn rất thú vị. 

 

 

Đáng chú ý là hầu khắp các ngôi nhà từ đầu đến cuối làng đều cao ráo (như biệt thự) và được đánh số thứ tự (giống như nhà ở nội thành hiện nay). Người dân ở đây cho biết, kiểu đánh số thứ tự này có từ năm 1929, xuất phát từ nhu cầu quản lý của các hộ gia đình trong thôn.

 

Ngôi nhà kiến trúc thuần Việt tại Cự Đà

Theo các cụ tiên chỉ trong làng, do vị trí địa lý “nhất cận thị, nhị cận giang” nên ngay từ những năm 20 của thế kỷ trước Cự Đà đã nổi tiếng khắp xứ Bắc kỳ về sự giàu có. Ngoài những địa chủ, nhà thầu phất lên nhờ thầu lại ruộng, còn rất nhiều những cự phú với nghề buôn gỗ, buôn vải dọc theo tuyến sông Hồng, sông Nhuệ… Nhiều người đã bỏ tiền của để xây những ngôi nhà đẹp, thiết kế cầu kỳ. Chỉ tiếc là, trải qua thăng trầm của lịch sử, Cự Đà bây giờ chỉ còn khoảng 50 ngôi nhà cổ với niên đại từ 100 - 130 năm.

 

Nằm sát với Cự Đà là ngôi làng “cổ” cũng chẳng hề kém cạnh Khúc Thủy. Làng Khúc Thủy nổi tiếng với những mái đình, cây đa cổ kính… Gần đình làng có 1 cây đa và 4 cây muỗm đại thụ có  tuổi thọ 100 năm và một giếng lớn, nơi trước đây là nguồn cung cấp nước sinh hoạt chủ yếu cho dân làng.  Nếu lối kiến trúc của Cự Đà có phần Tây hóa, thì kiểu kiến trúc từ ngõ xóm, các ngôi nhà cho đến đình chùa… của Khúc Thủy đều mang đậm nét đặc trưng của kiến trúc nhà Việt cổ. Những ngôi nhà ở đây được thiết kế với ngói mũi hài, cột lim, hoa văn cầu kỳ trên cửa, hiên… không khác gì trang trí đình chùa. Đây cũng là dấu hiệu để người ta phân biệt kiến trúc của hai làng cổ trong cùng một xã, một huyện như Cự Đà và Khúc Thủy.