Theo tập tục người Lào, trong mùa chay kéo dài ba tháng từ rằm tháng 8 đến rằm tháng 11 Phật lịch, các nhà sư chăm việc thiền định, nghiên cứu Phật pháp hoặc giảng dạy, còn người thường ai nấy đều không cất nhà, không cưới hỏi và có thể tạm thời bỏ rượu, bỏ hút thuốc, ... Các việc này sẽ được khởi động mạnh mẽ ngay sau ngày mãn chay, tức là sau rằm tháng 11 (Phật lịch).

Từ mấy ngày qua, ngày chính của lễ hội mãn chay năm nay ở Lào nhằm ngày 12-10-2011, tức ngày 15 (rằm) tháng 11 năm 2554 (Phật lịch). Trong ngày này, ai nấy không phân biệt già trẻ, gái trai, chức sắc hay dân thường, trong những bộ quần áo truyền thống rực rỡ và với vẻ mặt hớn hở, tươi vui đến chùa cúng Phật, dâng quà cho sư đến tận khuya.

Người lớn quan niệm đi chùa lễ Phật cũng là để làm gương cho con cháu tu thân, tích đức và tìm hiểu về những truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Khi màn đêm buông xuống, nhà nhà đều sáng trưng ánh nến đặt trên những chiếc thuyền nhỏ dài khoảng một, hai mét làm bằng bẹ chuối, hoặc bằng chất liệu khác miễn sao trông giống như một chiếc thuyền nhỏ.

Rất nhiều gia đình bày tiệc trước nhà ăn mừng vui vẻ, quây quần chúc nhau những điều tốt đẹp dưới ánh nến lung linh. Trẻ con, và có cả thanh niên, tung tăng ngoài phố, thi nhau đốt pháo bông. Thỉnh thoảng cũng nghe thấy đì đoàng một vài tiếng pháo nổ.

Đi giữa phố xá Viêng-chăn đêm mãn chay, có cảm giác như đang đi trong lòng phố xá quê hương đêm Ba mươi Tết chờ đón giao thừa. Nửa đêm, trên đường về cơ quan, dừng xe Hon-đa bên một bàn tiệc vỉa hè trước một cửa hàng sửa xe máy trên đường Chao A-nou, có đông thanh niên cả Việt, cả Lào đang say sưa chuyện trò. Một thanh niên người Việt tên là Dũng cho biết: đã qua đây được ba năm, lễ mãn chay năm nào cũng vậy, cửa hàng của anh đều làm tiệc vui mừng với các bạn Lào, chia sẻ những nhọc nhằn, xoá bỏ ưu tư, phiền muộn, chúc nhau đạt được nhiều niềm vui trong những ngày mới.

Một hoạt động rất quan trọng trong ngày chính của lễ mãn chay là thả thuyền đèn trên sông Mê-công vào thời khắc sập tối trở về đêm Trong đêm 12-10 vừa qua, trên đoạn đê không dưới một km chạy dọc sông Mê-công đã được trải nhựa phẳng phiu, hàng vạn người dân, hầu hết là thanh niên nam nữ, cầm trên tay chiếc thuyền đèn hình tròn kết bằng bẹ chuối hoặc lá dừa với những bông hoa cúc vàng rực và những ngọn nến ling linh (giá mỗi chiếc thuyền như vậy không dưới 15 nghìn kíp - khoảng 42 nghìn đồng Việt Nam) chuẩn bị chờ lúc thuận tiện sẽ thả xuống dòng Mê-công cùng với bao điều mong ước.

Ngoài ngày lễ chính, lễ hội mãn chay còn kèm theo các hoạt động vui chơi, giải trí, mua sắm và đặc biệt là hội đua thuyền được tổ chức ngay sau đêm mãn chay, ứng vào năm nay tức là ngày 13-10-2011.

Trước đó, vào ngày 7-10, lễ hội mãn chay đã được khởi động với một hội chợ quy mô rất lớn chạy dọc một vùng bờ sông Mê-công giữa thủ đô Viêng-chăn. Dường như hầu hết các món ăn quen thuộc của người Lào đều được bày bán, từ món gà nướng vàng au hấp dẫn, món cá nướng thơm phức, món xôi lam trong những ống tre trắng phau,...cho đến nhũng món ăn bình dân hơn như hột vịt lộn, bắp rang, gỏi đu đủ cay xé lưỡi mà người Lào gọi là “tẩm mạc hùng”..., và đặc biệt bia Lào chai có mặt khắp nơi. Hàng nước ngoài từ Mỹ, Âu đến Á đều không thiếu mặt đua tài với những chương trình văn hoá, văn nghệ tiếp thị hoành tráng. Hàng hoá Việt Nam, Trung quốc, Thái-lan cũng tràn ngập hội chợ.

Ngày đầu tiên ngay sau mãn chay, như năm nay, là ngày dường như người Lào dành cho giải trí, vui chơi, trong đó có hội đua thuyền. Ông Khăm Keo, nhà ở bản Phon-toong Xa-vắt, đã gần 70 tuổi, cũng đi xem đua thuyền. Tay cầm dù che nắng chang chang giữa trưa, ông vui vẻ cho biết: Năm nào tôi cũng ra xem đua thuyền. Đây là loại hình thể thao truyền thống, có từ lâu đời, gắn bó cùng với cuộc sống nhân dân các bộ tộc Lào. Thời trẻ, tôi từng là tay đua có tiếng hàng chục năm trời, nên mỗi năm cứ mong đến ngày Bun-xông-hưa (lễ hội đua thuyền) này. Nhưng năm nay không có biểu diễn máy bay như năm ngoái, cũng hơi tiếc!

Đất nước xứ sở hoa Chăm-pa xinh tươi, hiền hoà và đầy tính nhân văn với các loại hình ca, múa, nhạc đặc sắc và các hoạt động lễ hội diễn ra hầu như quanh năm, tháng nào cũng có ít nhất một lễ hội. Các lễ hội dân gian gắn liền nhuần nhuyễn với các hoạt động tín ngưỡng Phật giáo đã làm nên đời sống tâm linh người Lào thêm sâu sắc. Trong đó, lễ hội mãn chay vừa qua chắc hẳn đã để lại nhiều ấn tượng khó phai trong lòng du khách.