8 giờ sáng, bốn tour du lịch miễn phí “Tinh hoa văn hóa Bắc Ninh - Sắc màu di sản” mới khởi hành, nhưng cả tám chiếc xe du lịch đều kín khách từ sớm. Từ Bảo tàng Bắc Ninh, những chiếc xe lăn bánh trong tiếng nhạc bài hát “Bắc Bling” đã trở nên quen thuộc với tất cả những người dân, cũng như bất kỳ ai yêu mến mảnh đất này.

Đa dạng sắc màu di sản

Nguyễn Hữu Chiến, hướng dẫn viên trẻ tuổi của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bắc Ninh là người dẫn đoàn đi tour số 4, qua những làng nghề ở Thuận Thành, Quế Võ và một số di sản còn chứa nhiều thú vị khác.

Từng dẫn nhiều đoàn khách quan trọng, thuộc làu kiến thức về miền di sản Bắc Ninh-Kinh Bắc, nhưng hôm nay, Chiến vẫn có một cảm giác khác lạ bởi tour du lịch “Tinh hoa văn hóa Bắc Ninh - Sắc màu di sản” là những viên gạch đầu tiên cho một hành trình mới, khai mở giá trị di sản của Bắc Ninh trong phát triển du lịch, công nghiệp văn hóa.

Hít một hơi thở sâu, Chiến cất lời chào các vị khách theo cách của các liền anh, liền chị quan họ vẫn mở đầu câu chuyện: “Hôm nay người quan họ rất vui khi đón khách đến chơi nhà. Trên xe không thể mời nước mời trầu, cho nên chúng tôi xin bắt đầu bằng câu chuyện văn hóa của mảnh đất Bắc Ninh-Kinh Bắc. Bắc Ninh không chỉ là miền quan họ, miền đất Phật, mà còn là đất gốm, đất tranh. Hôm nay, chúng ta sẽ thăm làng gốm, làng tranh và những địa danh chứa những bí ẩn của lịch sử, liên quan đến cuộc đời, sự nghiệp của tướng Cao Lỗ, Thái sư Lê Văn Thịnh hay Anh hùng dân tộc Nguyễn Trãi…”.

Hơn 30 phút của hành trình trôi qua rất nhanh với điểm dừng chân đầu tiên là đền thờ Cao Lỗ Vương nằm trên vùng đất bãi ven sông Đuống thuộc huyện Gia Bình. Trong những câu chuyện đượm màu huyền sử, Cao Lỗ chính là danh tướng giúp An Dương Vương chế ra nỏ thần, để rồi nhiều lần Triệu Đà đại bại khi xâm phạm nước Âu Lạc. Cao Lỗ quê ở Gia Bình, đền thờ ông là địa điểm được nhiều du khách tìm đến. Sau khi nghe câu chuyện về nỏ liên châu, hai địa danh tiếp theo đều gắn với những nhân vật lịch sử mang theo nỗi oan sang bên kia thế giới là đền thờ Thái sư Lê Văn Thịnh và đền Lệ Chi Viên, gắn với thảm án tru di ba họ Nguyễn Trãi.

Sau những suy tư về lịch sử, không khí của chuyến tham quan rộn ràng bừng lên với sắc màu giấy điệp của làng tranh Đông Hồ. Tiếp đó, là sắc màu nâu của những chum, những vại, những bình…; những nét tài hoa của người thợ bên bàn xoay ở làng gốm Phù Lãng ven dòng sông Cầu.

Một ngày trôi qua dường như quá ngắn. Nguyễn Hữu Chiến liên tục “được” các vị khách “quây” lấy với nhiều câu hỏi. Ai cũng ngỡ ngàng. Hóa ra, làng tranh Đông Hồ xem mãi qua truyền hình, qua sách báo, mà đến vẫn thấy khác lắm. Còn làng gốm Phù Lãng, cũng chẳng ai ngờ rằng ngay trên tuyến đường xe cộ ngược xuôi như mắc cửi từ Bắc Ninh đến vùng kinh tế trọng điểm Quảng Ninh, lại có một ngôi làng cổ mà đến đây, người ta như được trở về quá khứ.

Chị Nguyễn Thị Nga, du khách đến từ Thái Bình hào hứng chia sẻ: “Tôi đã đến Bắc Ninh nhiều lần, nhưng tour khám phá di sản vẫn làm tôi tò mò, tôi không ngờ việc đăng ký lại thuận tiện như thế. Hôm nay, tôi được tìm hiểu về lịch sử, quá trình để làm ra một bức tranh Đông Hồ. Tôi tự tay tham gia làm một số bức tranh, khi đem về chắc hẳn mọi người đều ngạc nhiên lắm. Tôi nghĩ nếu tổ chức tốt thì không cần phải miễn phí, khách du lịch vẫn sẽ đến Bắc Ninh khám phá”.

Biến tiềm năng thành thế mạnh

Là một trong những tỉnh có diện tích nhỏ nhất đất nước, nhưng Bắc Ninh có gần 1.600 di tích các loại, trong đó có 5 di tích quốc gia đặc biệt, 4 di sản văn hóa phi vật thể thế giới được UNESCO ghi danh là: Dân ca Quan họ Bắc Ninh, Ca trù, Nghi lễ và trò chơi kéo co Hữu Chấp, Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt. Cái hay của di sản Bắc Ninh không nằm ở những con số. Nếu muốn tìm về chốn tổ của Phật giáo Việt Nam, thì có chùa Dâu, nơi ghi dấu sự tích Man Nương, trong buổi đầu Phật giáo du nhập và hòa mình vào tín ngưỡng bản địa.

Từ khởi nguồn đó, cho đến mãi sau này, Bắc Ninh trở thành miền đất Phật với những chùa chiền nổi tiếng nhất cả nước. Không chỉ Bắc Ninh có quan họ, nhưng chỉ Bắc Ninh mới có đất tổ, đó là làng Diềm, nơi có giếng Ngọc, đền Cùng thờ Vua Bà, nơi những gốc cây, bến nước đều thấm màu huyền tích. Và hẳn nhiên, chúng ta ai cũng biết, triều đại mở mang cơ đồ Đại Việt, định hình cho sự phát triển cường thịnh suốt nghìn năm là triều đại nhà Lý phát tích ở chính mảnh đất Bắc Ninh này.

Nhưng mức độ lan tỏa của di sản Bắc Ninh còn hạn chế. Mới đây, MV Bắc Bling của ca sĩ Hòa Minzy như một món quà bất ngờ trao cho người dân Bắc Ninh khi lọt top ba video nhạc trẻ Việt cán mốc 100 triệu lượt xem nhanh nhất, có lúc vươn lên dẫn đầu mục MV ra mắt ấn tượng toàn cầu của YouTube Charts. Không chỉ người Việt mà nhiều người trên thế giới đều ấn tượng trước những giá trị di sản độc đáo của Bắc Ninh được thể hiện trong MV.

Ngành du lịch Bắc Ninh đã tận dụng món quà này để “kích hoạt” du lịch bằng cách tặng tour tham quan, trải nghiệm miễn phí cho du khách. Giám đốc Bảo tàng và Xúc tiến Du lịch Bắc Ninh Nguyễn Hữu Mạo cho biết: “Sau nửa tháng triển khai, nhu cầu của khách du lịch khá lớn. Chúng tôi không muốn bất kỳ vị khách nào đăng ký tour mà không được trải nghiệm, cho nên đã tăng thêm số lượng lên bốn tuyến/ngày và huy động thêm đầu xe của các đơn vị trên địa bàn tỉnh. Để bảo đảm chất lượng tour tuyến, chúng tôi triển khai đăng ký dịch vụ online nhằm phục vụ tối đa số lượng khách đăng ký với chất lượng dịch vụ tốt nhất”.

Một số doanh nghiệp cũng nhanh chóng phối hợp ngành văn hóa, du lịch Bắc Ninh triển khai các tour di sản. Nổi bật trong đó là Công ty Newstar Tour (Hà Nội) thiết kế ba bộ sản phẩm du lịch “Tinh hoa văn hóa Bắc Ninh - Sắc màu di sản”, với 11 lựa chọn khác nhau, vừa có sự tương đồng với những tour miễn phí do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bắc Ninh thiết kế vừa có đặc trưng riêng.

Trong đó có 6 tour xuất phát từ Hà Nội. Khác biệt lớn nhất là tour hai ngày, một đêm giúp khách du lịch trải nghiệm “trọn gói” những gì đẹp nhất của Bắc Ninh, gồm: Di sản Phật giáo (chùa Dâu, chùa Bút Tháp), di sản làng nghề (làng tranh Đông Hồ, làng đúc đồng Đại Bái, làng gốm Phù Lãng), di sản quan họ (Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh, di tích chùa Lim gắn liền với hội Lim) và thăm đền Lý Bát đế ở Đình Bảng. Tour hai ngày một đêm này sẽ chính thức mở bán từ cuối tháng 4/2025.

Một gợi ý được nhiều doanh nghiệp đưa ra là xây dựng tour chuyên đề trải nghiệm văn hóa quan họ, tái dựng hát canh bởi đây là thế mạnh của Bắc Ninh nhưng chưa được khai thác đúng mức.