Làng nghề rối nước Bàn Thạch, phường Hồng Quang được xem là cái nôi của nghệ thuật múa rối nước. Trải qua thăng trầm của lịch sử, sự biến động của xã hội, đã có thời điểm những con rối nằm im trong buồng tối, phủ bụi thời gian. Thế nhưng, những năm gần đây, làng Bàn Thạch trở thành điểm du lịch được du khách quan tâm. Nhiều thủy đình mi ni sẵn sàng biểu diễn khi có khách đến tham quan; các xưởng chế tác rối rộn rã tiếng cười của khách du lịch trải nghiệm trang trí con rối.

Du khách trải nghiệm quá trình tạo sản phẩm của bà con tại làng nghề thêu-ren Ninh Hải. Ảnh: Nguyễn Trường

Thích thú khi đến với làng nghề rối nước Bàn Thạch, gia đình chị Hồng Mai Thanh đến từ Thái Nguyên chia sẻ, rối nước không chỉ để xem cho vui, trải nghiệm tô vẽ cho thích thú mà còn giáo dục đạo lý, truyền tải kinh nghiệm lao động và phản ánh ước mơ của người nông dân về cuộc sống ấm no. Với cách trải nghiệm như vậy, gia đình chị Hồng Mai Thanh dự định sẽ lưu lại ở Ninh Bình lâu hơn để trải nghiệm thêm một số làng nghề nổi tiếng khác như làng nghề cói Kim Sơn nổi tiếng bởi cói chiếu bền và hoa văn độc đáo. Từng đứng trước nguy cơ mai một do thị trường tiêu thụ ít, tuy nhiên trong những năm gần đây, nghề cói Kim Sơn đã có những phát triển đột phá với nhiều sản phẩm sáng tạo, phù hợp nhu cầu, thị hiếu của khách hàng với các sản phẩm đa dạng như thảm, túi xách, hộp, khay... vừa giữ được nét truyền thống vừa đáp ứng nhu cầu hiện đại.

Về với Ninh Bình hôm nay, những mô hình du lịch trải nghiệm, du lịch cộng đồng tại các làng nghề kết hợp sản xuất thủ công, văn hóa bản địa và dịch vụ du lịch đang trở thành hướng phát triển hiệu quả. Những nỗ lực này cho thấy, khi các làng nghề được đầu tư đúng hướng, sản phẩm được nâng tầm thương hiệu và gắn với hoạt động du lịch trải nghiệm, đời sống người dân nông thôn sẽ được nâng cao, quê hương ngày càng khởi sắc.

Sau sáp nhập, Ninh Bình sở hữu số lượng lớn làng nghề có thương hiệu và giá trị độc đáo góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội. Theo thống kê sơ bộ, hiện toàn tỉnh có hơn 250 làng nghề, tập trung ở nhiều nhóm ngành nghề khác nhau như chế biến nông, lâm, thủy sản; sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ; sản xuất đồ gỗ, mây tre đan, gốm sứ, dệt may, thêu ren, cơ khí; sinh vật cảnh. Nhiều làng nghề đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia như trống Đọi Tam, thêu-ren Ninh Hải, đá Ninh Vân, sơn mài Cát Đằng, dệt lụa Nha Xá...

Thời gian qua, các đơn vị du lịch trên địa bàn tỉnh Ninh Bình đã xây dựng nhiều tour du lịch gắn với tham quan, trải nghiệm làng nghề, bước đầu phát huy hiệu quả. Điển hình như tour khám phá làng đá mỹ nghệ Ninh Vân, làng gốm Bồ Bát, làng thêu Văn Lâm, hay tour về làng trống Đọi Tam, khu du lịch Tam Chúc, dệt lụa Nha Xá... Những mô hình này đã cho thấy tiềm năng rất lớn của việc kết nối giữa du lịch và làng nghề. Hiệp hội Du lịch tỉnh Ninh Bình cũng đang tích cực phối hợp cùng các đơn vị lữ hành, nghệ nhân và chính quyền địa phương nhằm thiết kế thêm nhiều tour trải nghiệm hấp dẫn, nâng cao chất lượng dịch vụ, đào tạo đội ngũ hướng dẫn viên am hiểu văn hóa làng nghề và mở rộng kết nối thị trường trong và ngoài nước.

Du lịch và làng nghề là hai lĩnh vực có mối quan hệ gắn bó chặt chẽ, mang tính biện chứng. Làng nghề cung cấp cho du lịch những giá trị văn hóa độc đáo, những sản phẩm quà tặng mang đậm bản sắc, còn du lịch lại mở ra con đường đưa làng nghề đến gần hơn với du khách trong và ngoài nước, góp phần tiêu thụ sản phẩm, tạo thêm sinh kế cho người dân địa phương. Để thúc đẩy kinh tế làng nghề gắn với phát triển du lịch, giai đoạn tới, tỉnh cần quy hoạch phát triển nông nghiệp, nông thôn gắn với quy hoạch du lịch để bảo đảm định hướng phát triển bền vững; bảo đảm sự liên kết chặt chẽ của người dân, doanh nghiệp lữ hành, chính quyền địa phương, cơ quan quản lý nhà nước các lĩnh vực nông nghiệp, làng nghề, du lịch để tạo ra được sản phẩm du lịch có chất lượng, tính chuyên nghiệp cao. Đặc biệt, Ninh Bình cần có giải pháp khuyến khích nghệ nhân sáng tạo mẫu mã mới, mở lớp đào tạo nâng cao tay nghề cho lao động, thu hút đầu tư vào các hoạt động bảo tồn, phát triển làng nghề, xây dựng hình ảnh du lịch cộng đồng, du lịch nông nghiệp gắn với bảo vệ môi trường xanh-sạch-đẹp để tạo sức hút bền vững đối với du khách trong nước và quốc tế.

Làng nghề truyền thống ở Ninh Bình không chỉ là niềm tự hào văn hóa mà còn là nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế-xã hội, góp phần giữ gìn bản sắc dân tộc và xây dựng hình ảnh đất nước Việt Nam giàu bản sắc văn hóa trong lòng du khách quốc tế.

Khánh An

Báo Quân đội nhân dân - qdnd.vn - Đăng ngày 17/12/2025