Đình Văn Tràng thờ 3 vị thành hoàng là thành viên trong gia đình Đức Vương Công Hiển, một võ tướng quê gốc Thanh Hóa nhưng sinh ra và lớn lên tại ấp An Tràng, có công tham gia khởi nghĩa của Lý Bí chống quân xâm lược nhà Lương, lập nhiều chiến công hiển hách, góp phần lập nên nước Vạn Xuân năm 544 (sau công lịch) (theo “Phả tích các vị thần Văn Tràng” do dân làng sao dịch ngày 6/3 năm Bảo Đại - 1926). Ngôi đình hiện nay được phục dựng từ đầu thập niên 90 thế kỷ XX trên nền đất cũ.

Đền Văn Tràng là một kiến trúc cổ mang niên đại nghệ thuật thời Nguyễn, đầu thế kỷ XX, được xây dựng lại năm Duy Tân thứ 6 (1913). Đền thờ bà Vũ Thị Quý Minh, phu nhân của Đức Vương Công Hiển.

Chùa Văn Tràng tên chữ là Văn Quang, tên nôm là chùa Mục Đồng, thuộc địa phận thôn Văn Tràng, xã Trường Sơn, huyện An Lão, thành phố Hải Phòng. Chùa được khởi dựng vào năm Tự Đức thứ 1 (1848), cách không xa khu vực trung tâm hành chính xã Trường Sơn.

Chùa là một trong những chứng tích lịch sử trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Nhiều hầm bí mật nuôi giấu cán bộ được đào tại đây. Sư thầy Đặng Tâm, 80 tuổi trụ trì tại chùa đã có nhiều công nuôi giấu cán bộ, bảo vệ hầm bí mật giai đoạn địch khủng bố gắt gao nhất.

Trong những năm qua, chùa do sư thầy Thích Tại Tâm trụ trì luôn xứng đáng là cơ sở cách mạng, kháng chiến của địa phương, làm tốt vai trò trung tâm đoàn kết trong khối mặt trận và các đoàn thể nhân dân địa phương.

Đình Văn Tràng thờ Đức ông Vương Công Hiển – một công thần dưới triều Tiền Lý.

Theo phả tích ghi lại: Vương Công Hiển, người gốc Thanh Hóa nhưng sinh ra và lớn lên tại ấp An Tràng. Ông đã tham gia cuộc khởi nghĩa của Lý Bí chống lại cuộc xâm lược nhà Lương phương Bắc. Suốt cuộc khởi nghĩa ông đã lập nhiều chiến công hiển hách, góp phần xây dựng nhà nước Vạn Xuân năm 544 ( Sau Công Nguyên), đưa Lý Bí lên ngôi vua, hiệu là Lý Nam Đế. Trong trận chiến ở đất Chu Diên với tướng giặc là Tiêu Tư, ông cùng các tướng sĩ dũng cảm tả xung hữu đột giữa vòng vây quân thù. Mặc dù đã chiến đấu quyết liệt nhưng do thế giặc hiểm ác, ông đã anh dũng hy sinh nơi sa trường.

Ở quê nhà, bà Vũ Thị Quý Minh nghe tin chồng tử trận, đã phân phát hết tài sản gia đình cho nhân dân sở tại, rồi cùng người con gái tên là Quỳnh Phương gieo mình xuống sông Lạch Tray tự vẫn để giữ trọn tấm lòng trinh liệt.

Cảm thương tấm lòng hiếu nghĩa của gia đình Vương Công Hiển, nhà vua xuống chiếu, ra sắc phong cho 3 vị làm Thành Hoàng của khu vực ấp An Tràng, cho nhân dân lập đình thờ để ngàn năm hương khói.

Năm 968 Đời Vua Đinh Tiên Hoàng dựng nghiệp, mở nước có qua sông Lạch Tray và đóng quân nghỉ trên đất An Tràng. Đêm nằm mộng thấy 3 vị thánh Đền An Tràng linh ứng âm phù, dương trợ cho nhà Vua thống nhất thiên hạ. Vua Đinh Tiên Hoàng dẹp xong thập nhị sứ quân, nhớ ơn các vị thánh thiêng Đền An Tràng lại phong sắc. Năm 1293 Vua Trần Nhân Tông dẹp quân Nguyên Mông lại linh ứng, 3 vị thánh Đền An Tràng lại được nguyên phong.

Trải qua sự thăng trầm của thời gian, ngôi đình vẫn giữ được nét đẹp cổ kính. Mái đình kết cấu theo lối “ chéo đao tàu góc” – một trong những kiến trúc cổ của Việt Nam.

Tuy nhiên, dưới sự tàn phá trong chiến tranh thực dân Pháp nên ngôi đình đã bị hư hỏng nặng nề. Đến đầu thập niên 90, ngôi đình được phục dựng trên nền đất đình cũ.

Ngoài phần trang trí xây, đắp trên bờ nóc mái theo thể thức "lưỡng long chầu nhật, kìm ngậm bờ nóc, cùng đôi nghê chầu bờ giải”, giá trị nghệ thuật điêu khắc và sơn thếp truyền thống phải kể đến các nét chạm lộng trên kết cấu vì nóc mái "Đấu sen, kẻ chồng" cùng các lớp cửa võng được đặt giữa hai cột cái của gian giữa nhà Tiền đường và ống muống hậu cung.

Trên các cửa võng được chạm thủng các đề tài: Lưỡng long chầu nguyệt, xen kẽ vào đó là các hình hoa Tùng, Cúc, Trúc, Mai... nét chạm thủng bong kênh trau chuốt, mạch lạc, thể hiện sự khéo léo của các kíp thợ. Trong đình, chính giữa là ban thờ chính thờ Đức ông Vương Công Hiển, ở phía trái tòa tiền đường có ban thờ mẫu và tại gian trái đình phía phải có ban thờ chủ tịch Hồ Chí Minh cùng danh sách 30 liệt sĩ thời chống Pháp của Làng Văn Tràng. Nằm bên trái ngôi đình là một nghè nhỏ, thờ vọng Quỳnh Phương công chúa.

Hiện nay trong đình còn lưu giữ nhiều hiện vật quý giá như: Long đình, hương án, kiệu bát cống gồm 8 thanh rồng mang nét nghệ thuật nhà Nguyễn cuối thế kỷ 19; ba chiếc lệnh bài chất liệu gỗ, sơn son, thếp vàng rực rỡ. Tượng Đức ông Vương Công Hiển ngồi trên ngai rồng trong trang phục chỉnh tề, áo, mũ, cân đai, hài nhỏ, tay phải để trên gối phải, tay trái cầm thanh tiêu nhỏ mang niên đại nghệ thuật đầu thế kỷ 20. Đặc biệt, đình Văn Tràng hiện vẫn lưu giữ được 4 sắc phong của các triều vua Nguyễn phong cho Đức ông Vương Công Hiển.

Để tưởng nhớ công ơn của Đức ông Vương Công Hiển, Đức bà Vũ Thị Qúy Minh và Quỳnh Phương Công chúa, người dân thị trấn Trường Sơn nói chung, tổ dân phố Văn Tràng, An Tràng nói riêng hàng năm long trọng tổ chức lễ hội truyền thống vào các ngày 08,09,10,11 tháng giêng. Lễ hội diễn ra trong không khí vui tươi, đầm ấm. Dân làng Văn Tràng, An Tràng lại rộn ràng nhịp bước, rực rỡ cờ hoa rước thần tượng Đức bà Quý Minh (từ đền Văn Tràng ) và Quỳnh Phương công chúa (từ đền An Tràng ) về đình làng Văn Tràng mở hội mừng xuân mới.

Sau phần nghi lễ tế thành hoàng, hội vật truyền thống được mở tại sân đình Văn Tràng nhằm phát huy truyền thống tuyển quân, luyện quân xung vào đội ngũ chiến đấu của Đức Vương Công Hiển, vị tướng tài ba của Vua Lý Nam Đế.

Hội làng là dịp để người dân Thị trấn Trường Sơn cùng nhau ôn lại tấm gương trung hiếu, thuỷ chung của gia đình đức ông Vương Công Hiển. Đây chính là niềm tự hào của địa phương khi có cả một gia đình được phong thần, được lập đền, dựng đình thờ cúng ngay tại mảnh đất quê hương.

Hiện nay, tại đình Văn Tràng vẫn còn dấu tích hầm bí mật nuôi giấu cán bộ hoạt động kháng chiến và tấm gương trung kiên, bất khuất của đồng chí bí thư chi bộ đầu tiên ở địa phương bị giặc tra tấn, sát hại ngay tại cây đa đình làng.

Cụm di tích Đình - đền - chùa Văn Tràng, Thị trấn Trường Sơn, với phong tục thờ cúng gia đình Đức Vương Công Hiển - một bậc tướng tài triều Lý Nam Đế (thế kỷ thứ VI) đã để lại cho hậu thế một tấm gương sáng về lòng yêu nước thuỷ chung với làng xóm, gia đình, lòng hy sinh, một lòng vì nghĩa lớn.

Truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm đã được cán bộ, nhân dân địa phương phát huy cao độ trong hai cuộc kháng chiến chống ngoại xâm vừa qua. Tại đình - đền - chùa Văn Tràng vẫn còn nhiều dấu tích hầm mật nuôi dấu cán bộ hoạt động kháng chiến và tấm gương trung kiên, bất khuất của đồng chí bí thư chi bộ đầu tiên ở địa phương bị giặc sát hại ngay tại cây đa đình làng, sau khi dùng mọi nhục hình tra tấn nhằm mọi bí mật, tin tức cách mạng từ con người cộng sản, kiên trung. Tấm gương nêu cao khí tiết anh hùng cách mạng của ông đã được lớp trẻ noi theo một cách xứng đáng trong công cuộc xây dựng, kiến thiết quê hương, theo ánh sáng đổi mới của Đảng.

Với giá trị lịch sử, văn hoá  cùng với nhiều cổ vật hiện được bảo lưu lại, di tích đình – đền – chùa Văn Tràng đã được Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng xếp hạng Di tích cấp thành phố theo Quyết định số 2848-QĐ/UB ngày 21/11/2002.

Nguồn: Thành đoàn Hải Phòng