Năm Cảnh Hưng thứ 24 (1763), cùng với làng Thượng Đạt, làng Đình Chu (khi đó có tên là Mễ Đề) là hai làng duy nhất của huyện Lập Thạch được ghi vào Tự điển “Bộ Lễ” triều Lê thống kê những địa danh  thờ Hùng Vương, trong tổng số 73 di tích thờ Hùng Vương trong cả nước Đại Việt vào thời điểm đó.

 Trong đền còn lưu giữ bức đại tự “Hùng Vương Miếu” và các đạo sắc phong cho thần núi Tuấn Ngật Cao Sơn và“Cổ Việt Hùng Thị thập bát thế” (18 đời vua Hùng của nước Việt cổ). Nguyên do, trước đây khi làng mới hình thành thì chưa có đền, chỉ có ngôi miếu nhỏ thờ thần núi và 18 đời Hùng Vương. Đến năm 1762 (thời Hậu Lê), dân làng mới dựng đền thờ.

 

Đền Đình Chu khoảng 500m về hướng Đông Nam còn có đình Đình Chu thờ vọng 18 đời Hùng Vương, niên đại xây dựng là năm Gia Long thứ 2 (1804). Cả đình và đền Đình Chu đều thờ các nhân vật lịch sử trong buổi đầu dựng nước như: Đột Ngột Cao Sơn, Ất Sơn, Viễn Sơn.

Theo lý lịch di tích, có giả thuyết cho rằng đây là tín ngưỡng thờ thần núi của cư dân nông nghiệp thời kỳ tiến xuống trung du và đồng bằng. Đây chính là sự biểu hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn” tốt đẹp của các thế hệ người Việt Nam.

Đền Đình Chu có niên đại khởi dựng được ghi rõ là vào năm Cảnh Hưng thứ 23 (1762) và các lần trùng tu vào năm Minh Mệnh thứ 6 (1825),  Minh Mệnh thứ 13 (1832); Tự Đức thứ 2 (1841); Tự Đức thứ 16 (1855). Đền được xây dựng trên một khu đất rộng và bằng phẳng, thoáng đãng tại khu vực trung tâm xã Đình Chu. Đền nhìn về hướng đông nam, nằm giữa những tán cây cổ thụ, xung quanh có tường đá ong thấp bao quanh.

Đền có bố cục mặt bằng kiến trúc kiểu chữ Công (工) gồm có 3 tòa: tiền tế, ống muống và hậucung. Tiền tế gồm 3 gian 2 dĩ, kết cấu 4 hàng cột với các bộ vì dạng “thượng giá chiêng - hạ kẻ”, 4 mái uốn đầu đao. Ống muống kết cấu 1 gian dọc, không có tường xây, tạo không gian thoángđãng, chuyển tiếp giữa tiền tế và hậu cung, có 2 bộ vì kiểu chồng rường.

Hậu cung gồm 3 gian 2 dĩ, kết cấu 4 hàng chân cột, 4 mái uốn đâu đao tương tự như tiền tế. Các bộ vì được làm giống nhau theo kiểu “thượng giá chiêng chồng rường - hạ kẻ”. Gian giữa được nâng sàn lên cao 1,4m làm thượng cung dạng khám thờ, là nơi đặt long ngai bài vị.

Đền Đình Chu có cảnh quan thiên nhiên đẹp với đặc trưng về kiểu thức kiến trúc cổ rất cổ kính, trang nghiêm, ngoạn mục với các đầu đao cong vút.Kết cấu kiến trúc của đền Đình Chu bảo tồn được tương đối nguyên vẹn kiến trúc cổ kiểu chữ Công với các bộ vì kèo kiểu giá chiêng, chồng rường, kẻ, bẩy, cột trốn, chạm khắc trang trí theo phong cách nghệ thuật thế kỷ XVIII.

Đền Đình Chu trải qua thời gian đến nay vẫn lưu giữ được gần như nguyên vẹn kết cấu kiến trúc cổ cùng nhiều bức chạm khắc, trang trí phong phú, sinh động và hệ thống cổ vật, di vật có giá trị.

Cùng với đình Đình Chu, đền là những di tích tiêu biểu của xã Đình Chu, huyện Lập Thạch nói riêng, của tỉnh Vĩnh Phúc nói chung. Việc bảo vệ và phát huy giá trị di tích đền Đình Chu không chỉ nhằm bảo đảm tính bền vững của di tích, phát huy sức sống của di sản trong cộng đồng mà còn góp phần giáo dục truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc cho các thế hệ trẻ hiện tại và trong tương lai./.

Hoàng Lĩnh