Trước hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP26, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) công bố bản báo cáo “Năng lượng hạt nhân cho một thế giới thuần không “. Báo cáo đặc biệt nhấn mạnh vai trò quan trọng của điện hạt nhân trong tiến trinh nỗ lực đạt các mục tiêu của Thỏa thuận Paris và Chương trình nghị sự 2030 về Phát triển bền vững bằng giải pháp thay thế than và nhiên liệu hóa thạch khác, thúc đẩy phát triển hơn nữa năng lượng tái tạo và trở thành nguồn kinh tế cho sự phát triển hydro sạch.

Khi các nhà lãnh đạo chính phủ, doanh nghiệp và xã hội từ khắp nơi trên thế giới chuẩn bị tập hợp tại Hội nghị về Biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc ở Glasgow từ ngày 31/10 đến ngày 12/11, báo cáo của IAEA cho thấy những lý do, tại sao điện hạt nhân phải có vị trí trên bàn bất cứ khi nào thảo luận những chính sách về năng lượng và khí hậu.

Trong bản báo cáo, 9 quốc gia — Canada, Trung Quốc, Phần Lan, Pháp, Nhật Bản, Ba Lan, Nga, Mỹ và Vương quốc Anh đều đưa ra tuyên bố về những đóng góp to lớn của điện hạt nhân trong cuộc chiến chống khí hậu.

Ngày 15/10,  ngày công bố bản báo cáo, Tổng Giám đốc IAEA Rafael Mariano Grossi trong một sự kiện trực tuyến với Michal Kurtyka, Bộ trưởng Bộ Khí hậu và Môi trường Ba Lan đã phát biểu”

 “Trong 5 thập kỷ qua, năng lượng hạt nhân đã giúp tránh được sự phát thải khoảng 70 gigatonnes (Gt) carbon dioxide (CO2) tiếp tục tránh được sự phát thải hơn 1 Gt CO2 hàng năm.  Khi thế giới tiến tới COP26, đã đến lúc đưa ra các quyết định chính xác và tăng cường đầu tư vào hạt nhân. Cái giá phải trả cho việc không phát triển điện hạt nhân cao quá sức chịu đựng của mọi quốc gia”.

Báo cáo cho thấy năng lượng hạt nhân đóng vai trò vô cùng quan trọng trong những nỗ lực nhằm đạt được mục tiêu phát thải khí nhà kính ròng bằng 0, đảm bảo cung cấp năng lượng 24/7, mang lại sự ổn định và khả năng phục hồi các lưới điện và tạo điều kiện tích hợp rộng rãi hơn những nguồn năng lượng tái tạo như điện gió và điện mặt trời nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng sạch.

Thực tế đã chứng minh, điện hạt nhân là nguồn cung cấp điện có carbon thấp nhất, hoàn toàn phù hợp thay thế than đá và các nhiên liệu hóa thạch khác, đồng thời cung cấp năng lượng để sản xuất hydro, phục vụ mục tiêu khử cacbon trong những lĩnh vực khó giảm thiểu như giao thông vận tải và công nghiệp nặng.

Điện hạt nhân là một trong những khoản đầu tư hiệu quả nhất cho phục hồi kinh tế toàn cầu sau đại dịch, đóng góp trực tiếp vào những mục tiêu Phát triển bền vững của Liên hợp quốc về năng lượng, mở rộng kinh tế và hành động khẩn cấp chống biến đổi khí hậu.

Chủ đề then chốt tại COP26 là thúc đẩy quá trình chuyển đổi từ than đá. Theo báo cáo của IAEA, nếu thay thế 20% sản lượng than bằng 250 GW điện hạt nhân sẽ giảm phát thải 2 Gt CO2, tương đương khoảng 15% lượng phát thải của ngành điện mỗi năm. Điện hạt nhân cũng có thể thay thế các lò hơi đốt than cho hệ thống sưởi trung tâm của địa phương và ngành công nghiệp.

Trong những năm tới, năng lượng hạt nhân có thể trở thành một động lực quan trọng thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế, tạo công việc làm trong nhiều lĩnh vực và tạo điều kiện căn bản cho quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch.

Điện hạt nhân, với 10% thị phần sản xuất điện toàn cầu, cung cấp hơn 800 000 việc làm. Những ước tính của Quỹ Tiền tệ Quốc tế cho thấy, các khoản đầu tư vào năng lượng hạt nhân tạo tác động kinh tế lớn hơn nhiều lần so với những khoản đầu tư vào các dạng năng lượng khác, trở thành một trong những hành động hiệu quả nhất phục hồi kinh tế bền vững và chuyển đổi sang hệ thống năng lượng thuần bằng 0 có khả năng phục hồi.

Ba Lan là một trong những quốc gia có kế hoạch xây dựng các nhà máy điện hạt nhân (NPP) nhằm giảm sự phụ thuộc vào than, hiện sản xuất khoảng 70% điện năng của đất nước và tạo ra hơn 200.000 việc làm chuyên môn cao.

“Hoạt động của các NPP ở Ba Lan giúp đạt được mục tiêu trung hòa về khí hậu, tác động tích cực đến nền kinh tế đồng thời tạo ra những ngành công nghiệp mới có chuyên môn hóa cao và tăng cường an ninh năng lượng của đất nước. Các nhà kinh tế ước tính rằng các lĩnh vực công nghiệp mới liên quan đến năng lượng tái tạo và năng lượng hạt nhân sẽ tạo ra khoảng 300.000 việc làm mới." Bộ trưởng Kurtyka, nguyên Chủ tịch COP24, khi Ba Lan đăng cai tổ chức Hội nghị Khí hậu Liên hợp quốc năm 2018, viết trong bản báo cáo.

Quan hệ đối tác chiến lược của điện hạt nhân với năng lượng tái tạo sẽ là chìa khóa để thúc đẩy lượng khí thải về 0 ròng, đồng thời giảm chi phí hệ thống phát điện tổng thể của đất nước.

Những lĩnh vực phi năng lượng phát thải như sản xuất thép, xi măng và hóa chất, vận tải biển và vận tải hàng không, chiếm khoảng 60% lượng khí thải toàn cầu sẽ yêu cầu triển khai sử dụng vật chất mang nhiệt hoặc năng lượng như hydro, được sản xuất với mức thấp khí thải carbon. Điện hạt nhân có thể cung cấp nhiệt lượng carbon thấp và sử dụng để sản xuất hydro , đặc biệt với những lò phản ứng nhiệt độ cao hiện đang phát triển.

Báo cáo của IAEA nhấn mạnh, ngành hạt nhân đã chuẩn bị tốt để đối mặt với những thách thức do biến đổi khí hậu gây ra, trong đó nguy cơ xảy ra những hiện tượng thời tiết khắc nghiệt thường xuyên hơn và đã phát triển các giải pháp thích hợp cụ thể để giảm thiểu những rủi ro có thể.

Theo dữ liệu từ Hệ thống thông tin lò phản ứng điện của IAEA, mặc dù tần suất mất điện do thời tiết tại các nhà máy điện hạt nhân có tăng lên trong 30 năm qua, nhưng tổng thiệt hại về sản xuất là nhỏ và trong thập kỷ qua đã giảm thiệt hại.

John Kerry, Đặc phái viên Tổng thống Mỹ về Khí hậu trong tuyên bố cho báo cáo của IAEA viết:  “Nhiệm vụ phía trước của chúng ta - hạn chế mức tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu lên 1,5 ° C và đạt được mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 vừa là thách thức ghê gớm và là một cơ hội kinh tế to lớn. Quá trình chuyển đổi năng lượng sạch toàn cầu đòi hỏi phải triển khai ở quy mô lớn, đầy đủ các công nghệ năng lượng sạch, bao gồm cả năng lượng hạt nhân, trong thập kỷ tới và tương lai”.