Thang Hen tiếng Tày có nghĩa là “đuôi ong”, bởi từ trên cao nhìn xuống hồ có hình thoi như phần đuôi của con ong. Hồ được bao bọc bởi hệ thống rừng cây cổ thụ trùng điệp trên núi đá vôi.

Thang Hen là loại hồ nước ngọt tự nhiên trên núi cao nhất Việt Nam. Quanh năm nước xanh màu ngọc bích giống như một chiếc gương khổng lồ phản chiếu vạn vật thiên nhiên. Hang Thang Hen bên hồ có lối thông thẳng lên đỉnh núi, vòm hang soi bóng xuống mặt nước.

Hồ Thang Hen là một quần thể gồm 36 hồ nước ngọt tự nhiên với những tên gọi độc đáo như: Thang Vạt, Nà Ma, Thang Loỏng, Thang Hoi.., mỗi hồ có bờ ngăn riêng nhưng đều thông nhau qua hang động ngầm trong lòng núi đá. Khoảng cách giữa các hồ từ vài chục đến vài trăm mét.

Hồ là nơi tựu lại của sông suối quanh khu vực đổ về và chảy đi theo hệ thống hang động. Những ngày mưa lớn, nước trong hồ tràn sang các thung lũng xung quanh tạo thành một chuỗi hồ nước mênh mông, xanh ngát. Nếu như những hồ khác khi vào mùa lũ thường rất đục thì nước hồ Thang Hen luôn trong xanh.

 

 Đặc biệt là vào tháng 9 - 10, thi thoảng chỉ sau vài giờ nước hồ tự nhiên rút cạn, song lại đầy ngay sau đó. Hiện tượng rút nước cạn ở hồ Thang Hen trong câu chuyện lưu truyền từ xa xưa của người dân địa phương là do loài thủy quái bị giam giữ nhiều năm trong thung lũng. Vào một cơn cuồng loạn bị săn đuổi, thủy quái này đã dùng móng vuốt tạo thành các hang động ngầm dưới lòng đất. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu kiến tạo địa chất có những lý giải khoa học về hiện tượng kỳ lạ này.

Một trong những điều thú vị tại hồ Thang Hen phải kể đến truyền thuyết kỳ bí của người dân tộc Tày ở Cao Bằng: Ngày xưa có một chàng trai tên là Sung. Chàng thông minh, khôi ngô tuấn tú và đã thi đỗ làm quan. Vua ban thưởng cho chàng về quê vinh quy bái tổ 7 ngày. Trong thời gian ấy, chàng kết tóc se tơ với một cô gái tên là Boóc. Vì mải mê quyến luyến bên người vợ xinh đẹp, chàng quên mất ngày trở về Kinh thành. Đến một hôm trời tối và là ngày cuối cùng trong kỳ nghỉ chàng mới sực nhớ. Giữa đêm đen trong rừng hoang vắng, chàng chạy được 36 bước chân thì chẳng may ngã, đầu đập vào núi rồi chết. 36 bước chân của chàng bây giờ là 36 chiếc hồ. Nơi chàng Sung nằm xuống chính là hồ Thang Hen, hồ lớn nhất trong quần thể 36 hồ.

Mỗi mùa trong năm, Thang Hen mang một vẻ đẹp kỳ ảo khác nhau bởi muôn màu hoa khoe sắc giữa khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ, như: Hoa đào rừng, hoa mắc cọp, hoa lan... Riêng từ cuối Thu, hoa dã quỳ tưng bừng nở rộ, vàng rực cả một vùng rừng núi.

Tới đây, mọi người có thể du ngoạn trên hồ bằng thuyền độc mộc, hoặc men theo lối nhỏ khám phá rừng nguyên sinh. Hệ sinh thái rừng được bảo tồn nguyên trạng nên các loài chim thú và thảm thực vật khá đa dạng phong phú.

 

 Cách hồ Thang Hen khoảng 2km là núi Mắt Thần (còn gọi là núi Thủng), ở giữa có một lỗ thủng xuyên thấu qua hai mặt của ngọn núi, lỗ thủng này hình tròn và có đường kính lên đến hơn 50m. Dưới chân núi là thung lũng với hồ nước vơi đầy theo mùa và bãi cỏ rộng còn nguyên vẻ hoang sơ.

Trong hành trình trải nghiệm khám phá tại Thang Hen, mọi người có thể tới tham quan làng Lũng Táo, một làng cổ với các ngôi nhà sàn dựng bằng gỗ nghiến. Tìm hiểu văn hóa và cuộc sống của đồng bào các dân tộc sinh sống quanh hồ và nghe hát then, sli, lượn, hoặc tham gia nhiều hoạt động như: Dệt vải, nhuộm màu vải chàm, đan mây tre và trò chơi dân gian lạy cỏ, đi cà kheo…

Tuy mở cửa chưa lâu, Khu dịch vụ du lịch hồ Thang Hen đã được đầu tư khá hoàn thiện, hài hòa giữa thiên nhiên với các con đường nhỏ uốn lượn bên sườn núi, các ngôi nhà thiết kế theo kiểu nhà sàn truyền thống có phòng nghỉ khép kín, phòng nghỉ tập thể, cùng các công trình tiện ích khác. Bên cạnh đó còn có các điểm du lịch cộng đồng của bà con. Nhiều món ăn mang bản sắc của dân tộc Tày làm hài lòng du khách, như: Thịt nướng 7 vị, nhộng ong xào măng chua, lạp sườn hun khói, miến dong đen nấu với thịt gà, nấm hương, cá chiên, rau dạ hiến, bánh áp chao…

Như nàng tiên ngủ trong rừng vừa tỉnh thức đi ra từ câu chuyện cổ tích, vẻ đẹp hoang sơ quyến rũ của Thang Hen hứa hẹn đem đến cho du khách trải nghiệm ấn tượng. Với sự quy hoạch tổng thể để quản lý và đầu tư bài bản nhằm tôn vính giá trị của Công viên địa chất toàn cầu non nước Cao Bằng, nơi này đã trở thành điếm nhấn kết nối với các tuyến du lịch của tỉnh, thu hút đông đảo du khách trong nước và quốc tế.