Phục dựng Lễ bỏ mã của đồng bào Raglai ở xã Ba Cụm Bắc, huyện Khánh Sơn, Khánh Hoà

Ở Khánh Hòa, các giá trị văn hoá truyền thống không chỉ là những di sản, nét đẹp văn hóa đặc trưng đã và đang thu hút du khách như lễ hội Tháp Bà Ponagar, lễ hội cầu ngư, bài chòi… của cư dân vùng ven biển; mà đó còn là lễ cúng bến nước, lễ bỏ mã, ăn đầu lúa mới… của đồng bào Raglai, Ê đê, T’rin ở miền núi.

Những lễ hội truyền thống, phong tục tập quán tốt đẹp và các làn điệu dân ca không chỉ thể hiện chiều sâu văn hóa mà còn là nguồn lực để thu hút du khách trong và ngoài nước, phát triển du lịch, kinh tế - xã hội của địa phương.

Huyện miền núi Khánh Sơn là nơi được phát hiện và lưu giữ Bảo vật quốc gia - Bộ Đàn đá Khánh Sơn.

Đến đây, du khách sẽ được thưởng thức âm thanh độc đáo của đàn đá giữa không gian núi rừng hùng vĩ. Những thanh âm từ đàn đá, đàn chapi hay mã la vang lên rộn ràng, tạo nên sức hút đặc biệt.

 Các nghệ nhân đóng vai trò quan trọng trong bảo tồn và truyền dạy văn hóa dân tộc

Tại phòng truyền thống huyện Khánh Sơn, hơn 100 hiện vật văn hóa đang được trưng bày, bao gồm đàn đá, đàn chapi, các nhạc cụ và dụng cụ sinh hoạt truyền thống của đồng bào Raglai.

Theo ông Bo Bo Hùng (cán bộ Phòng Văn hóa huyện Khánh Sơn), đây là điểm đến lý tưởng để du khách tìm hiểu về văn hóa bản địa.

Ngoài ra, đây còn là nơi lưu giữ nhiều hiện vật quý, giúp khách tham quan khám phá giá trị lịch sử và những nét văn hóa độc đáo của đồng bào Raglai cũng như các dân tộc khác.

Từ các giá trị văn hoá của đồng bào, chính quyền các địa phương đã và đang định hướng phát triển các mô hình du lịch cộng đồng tại xã Sơn Hiệp (Khánh Sơn) và các xã Khánh Trung, Khánh Hiệp, Giang Ly (huyện Khánh Vĩnh) nhằm góp phần gìn giữ văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS.

Đến đây, du khách có thể trải nghiệm làm nhạc cụ dân tộc, thưởng thức dân ca và tham gia lễ hội của đồng bào Raglai.

 Huyện miền núi Khánh Sơn là nơi được phát hiện và lưu giữ Bảo vật quốc gia - Bộ Đàn đá Khánh Sơn

Chính quyền huyện Khánh Sơn đang tích cực phục dựng và duy trì các lễ hội truyền thống như Lễ bỏ mả, lễ ăn đầu lúa mới, lễ vòng đời của người Raglai, lễ cúng bến nước của người Ê Đê và lễ cưới của người T’rin.

Những lễ hội này không chỉ giúp người dân thực hành văn hóa mà còn thu hút du khách, phát triển du lịch văn hóa...
Nhiều năm qua, đồng bào dân tộc Raglai tại Khánh Sơn gìn giữ các nghi lễ truyền thống như Lễ bỏ mã, lễ tạ ơn cha mẹ, lễ cưới, lễ ăn đầu lúa mới... Các nghi lễ này giúp gắn kết cộng đồng, thể hiện triết lý sống hài hòa với tự nhiên.

Anh Cao Văn Quyết - một người dân xã Sơn Hiệp, chia sẻ: "Lễ tạ ơn là dịp cảm ơn cha mẹ đã sinh thành, nuôi dưỡng, cho mình đất đai để làm ăn. Tôi cảm thấy tự hào về truyền thống của người Raglai".

 Phục dựng Lễ cúng bến nước của đồng bào Ê đê

Khánh Hòa đang triển khai các kế hoạch khai thác tiềm năng di sản văn hóa, kết hợp phát triển du lịch.
Đàn đá Khánh Sơn đã được truyền dạy cách sử dụng tại các cơ sở văn hóa ở Khánh Sơn và Khánh Vĩnh. Các cán bộ văn hóa, giáo viên âm nhạc, học sinh được tập huấn cách sử dụng bảo vật quốc gia này.

Những người trẻ tuổi tại địa phương vừa học nhạc cụ vừa biểu diễn để giữ gìn và lan tỏa giá trị văn hóa dân tộc.

Em Si Linh (xã Khánh Phú, huyện Khánh Vĩnh) chia sẻ: "Em được học biểu diễn đàn đá, múa... để phục vụ du khách.

Thầy dạy từng nốt nhạc cho chúng em, từ chỗ không biết gì nay đã chơi đàn được 10 năm. Em tự hào khi biểu diễn đàn đá của dân tộc mình".

Các nghệ nhân đóng vai trò quan trọng trong bảo tồn và truyền dạy văn hóa dân tộc.

Chính quyền đã hỗ trợ và khuyến khích họ truyền dạy làn điệu dân ca, cách chế tác nhạc cụ cho thế hệ trẻ. Những hoạt động này giúp giữ gìn bản sắc văn hóa và phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong cộng đồng.

 Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa của đồng bào, tạo nguồn lực để thu hút du khách, phát triển du lịch
Ông Văn Ngọc Hường - Chủ tịch UBND huyện Khánh Vĩnh, chia sẻ: “Việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa sẽ góp phần phát triển du lịch sinh thái cộng đồng của địa phương.

Khánh Vĩnh có nhiều điều kiện thuận lợi về cảnh quan thiên nhiên, sông suối, rừng núi, rất phù hợp để phát triển loại hình du lịch này.

Một số địa điểm như Khu Du lịch Giang Bay, Khu Du lịch Suối Lách… đã được khai thác; trong khi nhiều khu vực tiềm năng khác vẫn đang được đầu tư, định hướng phát triển trong thời gian đến.

Huyện cũng đang triển khai các chương trình mục tiêu nhằm phát triển mô hình du lịch gắn kết với văn hóa dân tộc.
Điển hình là tại xã Khánh Trung đã xây dựng đội văn nghệ để phục vụ du khách, kết hợp quảng bá du lịch sinh thái và sản phẩm nông sản đặc trưng của vùng miền núi.

Thời gian tới, huyện sẽ đẩy mạnh thu hút đầu tư xã hội và huy động hỗ trợ từ ngân sách để phát triển các khu vực có tiềm năng du lịch, góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương”.

 Khánh Hòa là địa phương không chỉ đa dạng về các giá trị văn hoá truyền thống như lễ hội Tháp Bà Ponagar, lễ hội cầu ngư, bài chòi… của cư dân vùng ven biển; mà còn có Lễ cúng bến nước, lễ bỏ mã, ăn đầu lúa mới… của đồng bào Raglai, Ê đê ở miền núi

Chủ tịch UBND huyện Khánh Vĩnh cho biết thêm, các lớp học truyền dạy văn hóa, đặc biệt là dạy đàn đá. mã la… được tổ chức thường xuyên, nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa cho thế hệ trẻ.

Các chương trình biểu diễn văn hóa dân gian cũng được tổ chức tại các điểm du lịch để quảng bá văn hóa địa phương. Việc kết hợp du lịch với các hoạt động trải nghiệm văn hóa đã giúp quảng bá và bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống.
Du khách đến đây không chỉ được tìm hiểu mà còn trực tiếp trải nghiệm, qua đó góp phần lan tỏa giá trị văn hóa của đồng bào các DTTS nơi đây.

Có thể nói, việc bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc tại các huyện miền núi của Khánh Hòa mang giá trị di sản quý báu mà còn là nguồn lực quan trọng, gắn kết cộng đồng và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Trong tương lai, Khánh Hòa không chỉ có du lịch biển đảo, mà còn có nhiều tiềm năng trở thành điểm đến du lịch văn hóa hấp dẫn, nơi du khách có thể hòa mình vào những nét đẹp văn hóa độc đáo của người Raglai, Ê Đê, T'rin, Tày... qua đó góp phần giữ gìn, bảo tồn và phát triển một vùng đất giàu bản sắc văn hóa dân tộc.

Bảo Ngọc

Báo Văn hóa - baovanhoa.vn - Đăng ngày 29/3/2025