Từ xa, núi Phương hoàng có hình con chim phương đang sải cánh và ngôi chùa nằm trên mình chim. Chùa Phúc Sơn là công trình văn hóa Phật giáo của nhân dân địa phương xứ Kinh Bắc xưa.

Trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, chùa là nơi bàn thảo kế hoạch du kích, làm trạm xá, nơi trú ẩn tạm thời cho quân và dân ta. Trải qua năm tháng chiến tranh, thăng trầm của thời gian, mặc dù đã xuống cấp và phải tu bổ, tôn tạo nhiều lần nhưng ngôi chùa vẫn giữ nguyên những hiện vật, tư liệu, sử liệu Phật giáo có giá trị lịch sử và văn hóa. Năm 2009, cụm di tích đình Ngô Xá và chùa Phúc Sơn được Xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.

Chiểu theo nguyện vọng của nhân dân trong vùng. Đình Ngô Xá, chùa Phúc Sơn đã được UBND tỉnh, phối hợp với nhân dân địa phương, giáo hội Phật giáo Việt Nam thực hiện trùng tu lớn.

Dự án trùng tu, mở rộng Đình, Chùa Ngô Xá, xã Cao Xá bao gồm 30 hạng mục với tổng mức đầu tư hơn 100 tỷ đồng từ nguồn vốn xã hội hóa do Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam kêu gọi tài trợ công đức từ các Tăng Ni, Phật tử và các nhà hảo tâm, các Công ty, tập đoàn doanh nghiệp trong cả nước đã đồng hành cùng Giáo hội Phật giáo Việt Nam trong nhiều năm qua để thực hiện sứ mệnh vừa làm giàu cho đất nước, vừa gìn giữ bảo tồn di sản văn hóa dân tộc.

Công trình Công ty tư vấn thiết kế và xây dựng công trình văn hóa Tâm Việt, TP. Hà Nội và Công ty tu bổ tôn tạo và xây dựng Duy Linh, Bắc Ninh, cùng các nghệ nhân trong các lĩnh vực điêu khắc mỹ thuật  gỗ và đá thực hiện vừa mang kiến trúc truyền thống dân tộc, vừa thể hiện tinh thần nhập thế của Phật giáo Việt Nam kế thừa tinh hoa Phật giáo Trúc Lâm thời Trần.

Cụm di tích Đình Ngô Xá Chùa Phúc Sơn có bố cục theo truyền thống tín ngưỡng Việt Nam “Tiền thánh hậu phật”. Công trình được xây dựng theo phong cách nghệ thuật truyền thống thời Nguyễn, các bộ vì kèo, cột cái, cột quân được làm từ gỗ lim, trang trí bằng các mảng chạm khảm nghệ thuật thời Nguyễn.

Chùa Phúc Sơn bao gồm Nghi môn, sân chùa, tòa Tiền đường và Thiêu hương ống muống kiến trúc 2 tầng mái, thượng điện có kiến trúc 3 tầng mái. Mái được lợp ngói mũi hài, các góc mái uốn đầu đao.

Toà Tam bảo bố cục chữ Công bao gồm tiền đường 5 gian và 2 gian đầu hồi là liên kết hành lang với tả vu, hữu vu, ống muống 1 gian. Tòa Thượng điện 3 gian. Toàn bộ công trình được làm bằng gỗ Lim. Các họa tiết linh vật trang trí được đắp bằng vữa truyền thống.

Chùa Phúc Sơn có bộ tượng thờ trong Tam bảo tương tự như các ngôi chùa cổ Việt Nam.

Nhà ta  hữu vu mỗi dãy có 9 gian. Các nhà tả, hữu vu đặt tượng và ban thờ 18 vị La hán theo mẫu các vị La hán chùa Tây Phương. Phía sau Tam bảo là dãy nhà tổ 7 gian. Tất cả các tòa nhà được xây dựng theo trục thần đạo, hướng vào gian chính giữa Tam bảo, theo thứ tự từ ngoài vào có bám theo code địa hình tạo nên tổng thể kiến trúc hài hoà với thiên nhiên và tạo nên một nét kiến trúc đặc sắc, mang dấu ấn của ngôi chùa tọa sơn, quán thủy.

Phía phải tòa Tam Bảo, phần cuối ngang với nhà thờ Tổ là điện thờ Mẫu, xây dựng kiểu chữ Đinh với tiền tế và hậu cung. Phủ Mẫu xây tường \hồi bít đốc, tay ngai trụ biểu vuông, đỉnh trụ trang trí tứ phượng, thân trụ vuông, trang trí câu đối, đế thắt cổ bồng. Bờ nóc đắp biển phủ bằng Hán tự, hai bên bờ nóc đắp kìm mái, tường đầu hồi đốc đắp hổ phù ngậm thọ, cửa sổ chữ thọ triện tròn.

Đối diện với phủ thờ Mẫu qua trục ngang Tam bảo là Nhà thờ Tứ ân theo lời dạy của Đức Phật lấy chữ Hiếu làm đầu, duy tôn đức tri ân, báo ân.

 

 

Điểm nhấn đặc biệt của quần thể đình Chùa Phúc Sơn là tòa Bảo tháp Phúc Sơn, khiến núi Phương hoàng trở thành linh thiêng.

Tháp thờ Phật có 13 tầng, chiều cao 45m. Tháp được xây dựng để thờ phụng Tượng Phật ngọc Đức Phật hoàng Trần Nhân Tông, người sáng lập Trúc Lâm Thiền tông mang bản sắc Việt Nam theo phương thức tu hành “Cư trần lạc đạo”, “Hòa quang đồng trần”, đạo Phật nhập thế vào nhân gian, tốt đời, đẹp đạo.

Phật ngọc Phật hoàng Trần Nhân tông là độc đáo nhất Việt Nam. Khối đá ngọc bích Nephrite có nguồn gốc từ dãy núi Cassiar, Canada rước về chùa Phật Tích năm 2009.

Pho tượng được các nghệ nhân thế giới và Việt Nam tạo tác trong 181 ngày đêm. Sau khi hoàn thành đã được cung rước hành trình 680 km đi đến Hành cung Vũ Lâm nơi ngài đi xuất gia năm 1293, nay là chùa Bái Đính, tỉnh Ninh Bình; Cung Trúc Lâm Yên Tử nơi Ngài đắc đạo thành vị Phật Việt Nam; chùa Phật Tích, nơi có cung Bảo Hòa dư bút tổ chức khoa thi Tiến sĩ toàn quốc dưới triều Trần năm 1384;  chùa Vĩnh Nghiêm Đức La, là trụ sở của Giáo hội Trúc Lâm, nơi Phật hoàng thường tọa thiền và cho san khắc kinh điển Phật giáo, được lưu giữ đến ngày Di sản ký ức của nhân loại. Đích cuối cùng là chùa Phúc Sơn, tượng Phật được ngự tại tháp Phúc Sơn.

Công trình Chùa Tháp Phúc Sơn mang kiến trúc truyền thống dân tộc, vừa thể hiện tinh thần nhập thế của Phật giáo Việt Nam kế thừa tinh hoa Phật giáo Trúc Lâm thời Trần.  Chùa Tháp Phúc Sơn tọa lạc trên Phượng hoàng sơn, biểu tượng văn hóa Phật giáo, đồng thời là điểm nhấn của du lịch Bắc Giang.

Nguồn: Cổng thông tin điện tử huyện Tân Yên