Làng Nôm là một ngôi làng cổ được hình thành từ sự kết hợp hài hòa của một quần thể giữa các tỉnh đẹp không tự nhiên, nếp văn hóa xưa và nét cổ kính của các di tích … Làng nằm ở phía Bắc Hưng Yên, cùng 8 thôn khác gồm Đại Bi, Đồng Xá, Đình Tổ, Lộng Thượng, Đại Từ, Văn ổ, Xuân Pháo, Bùng Đông hợp thành xã Đại Đồng, huyện Văn Lâm ngày nay.

Làng Nôm hiện trong hệ thống các điểm di tích và 5 làng cổ Hưng Yên, gồm các làng Đào Đặng, Liêu Xá, An Cầu, Đồng Tỉnh, Nôm.

 Tuyệt diệu cảnh quan

Không gian làng hòa hợp các yếu tố cấu trúc, tự nhiên hóa lịch sử và kiến ​​trúc. Điều đó có thể hiện qua cảnh quan cây xanh mặt nước, các công trình đậm nét truyền thống, tục lệ, hương ước, lễ hội của làng cùng các câu chuyện được lưu chuyển về trại Đồng Cầu, dòng sông Nguyệt Đức, đức Thánh Tam Giang….

-Sản làng giống như con thuyền mà bên ngoài là hệ thống hào lũy, vành đai trong làng chính là đường giao thông. Lòng là một hồ nước dài khoảng 300m, rộng khoảng 60m và đặc biệt là có 9 ngôi Từ Đường là nhà thờ của 12 dòng họ và các ngôi nhà trong làng đều hướng ra hồ … Hai đầu mũi thuyền là 2 cổng ra vào làng, … Tạo thành một tổ chức tự nhiên sinh động, hài hòa mà chặt chẽ giữa các phần tử mở và đóng cho các hoạt động, rất đặc trưng cho một làng quê Việt Nam.

Kiến trúc

Trước đây Làng Nôm có nghề bán đồng nát và làm giàu nhờ nghề buôn bán. Cuộc sống một thời giàu có tạo điều kiện cho văn hóa và kiến ​​trúc phát triển … Chính vì vậy, làng sở hữu và đang lưu trữ một bộ sưu tập kiến ​​trúc rất đặc trưng và có giá trị cao về nghệ thuật truyền thống.

 Kiến trúc gồm nhiều loại công trình: làng cổng, nhà thờ họ, đình, chùa, nước, cầu đá, …

Những công trình kiến trúc cổ ở làng Nôm

Đình làng (còn gọi là đình Nôm, đình Tam Giang)

 Đình làng Nôm thờ Thánh Tam Giang – một vị tướng của Hai Bà Trưng. Tọa lạc theo hướng Đông Nam (theo mạch linh khí phong thủy của làng). Sau nhiều lần trùng tu (lần cuối vào năm 1942), ngôi đình khang trang như ngày này.

 Ngôi đình dựng theo hình chữ Tam, trước gồm 5 gian đại bái, tiếp theo là 3 gian chính, hai bên có mô tả chủ sở hữu, cuối cùng là hậu cung trong việc đặt bài vị. Tổng thể công trình kiến ​​trúc cuối Lê đầu Nguyễn.

Chùa Nôm (tên chữ là Linh thông cổ tự)

Chùa nằm trên vị trí khu đất cao, rộng, diện tích khoảng 8000m2 ở phía Đông Bắc của làng Nôm.

Cũng như nhiều chùa khác nhau, chùa Nôm không nằm trên vùng thổ cư mà nằm giữa cánh đồng. Chùa được xây dựng từ thời Lý, bao gồm 7 phần chính (tam quan 2 tầng cao 25 ​​m; tiền đường 7 gian; hậu cung gồm 4 gian vuông không có cột quân; động sau hậu cung; hai tòa nhà thánh sau hậu cung; cuối cùng là 5 gian nhà Tổ khoảng 100m2 ở phía sau).

  Trong đó cổng phụ (ảnh) và Điện thờ là nét nguyên thủy xưa, phần còn lại được dựng mới khang trang.

 Làng có 2 cổng lớn, cổng tiền loại bát trụ được xây dựng từ năm 1855, cổng hậu mới tu bổ, xây dựng lại năm 2013.

Cầu đá (cầu Nôm)

Cầu có 9 nhịp xây dựng bằng gỗ thời Lý, bằng đá từ năm Tự Đức thứ 13 (1848-1883). Cầu dài 20m gồm 9 nhịp, rộng gần 2m.

 Giếng cổ  bằng đá xanh bên hồ nước đã có vài năm tuổi.

 Nhà thờ họ hướng ra hồ nước giữa làng, hiện còn 8 nhà thờ họ 5 dòng.

 Những tồn tại cần được nhìn nhận và thay đổi

1.Bảo tồn nhưng không toàn diện về cảnh quan môi trường nước và dòng sông Nguyệt Đức.

2.Một số ngôi nhà mới được xây dựng trong khu vực hồ nước trung tâm không phù hợp với không gian chung, có nguy cơ phá vỡ cảnh quan làng.

3.Cần hướng dẫn và kiểm tra chặt chẽ các công trình mới được xây dựng trong làng, đặc biệt ở khu vực xung quanh khu chợ cổ để bảo vệ tốt nhất không gian cảnh quan và những công trình đã được phục hồi dịch vụ lịch ngày tốt hơn.