Đình Xuân Lan thuộc thôn Xuân Lan, xã Bố Hạ, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang, là một công trình có giá trị về nhiều mặt, nổi bật là giá trị kiến trúc nghệ thuật. Năm 2005, đình Xuân Lan đã được UBND tỉnh Bắc Giang công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật của tỉnh nhà.

Thần chủ

 Đình Xuân Lan thờ thần Cao Sơn, Quý Minh. Đây là 2 vị tướng tài thời Hùng Vương 18, đã có công giúp vua Hùng dẹp loạn giặc Thục ở phương Bắc, lập nhiều chiến công trong các cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm bảo vệ nền độc lập dân tộc, nên được các triều đại phong kiến Việt Nam nhiều lần phong sắc và xuống chiếu phong thần cho nhân dân nhiều làng xã phụng thờ ở các đình, đền… trong đó có đình Xuân Lan.

Di tích

 Làng Xuân Lan xưa có tên là “làng Cồn”, vì thế đình còn có tên là đình Cồn. Đình được xây dựng từ lâu đời, đến nay không ai còn nhớ chính xác niên đại khởi dựng, chỉ biết vào năm 1907, nhân dân địa phương di chuyển đình về vị trí hiện nay, mặt đình hướng ra phía đông nam, trông ra dòng sông Thương thơ mộng, hiền hòa.

Căn cứ thực trạng di tích, kiểu dáng kiến trúc, nghệ thuật chạm khắc trên các cấu kiện kiến trúc ở đình như: hình vân xoắn mập, hình lá cúc lật, hoa văn cúc dây, điển hình nhất là hình ảnh rồng với đặc điểm các đao mác, mũi rồng thon dần về phía dưới, mắt mũi rồng đã chuyển hóa dưới dạng vát đầu, các đao ở đuôi mắt kiểu đuôi nheo thể hiện rõ phong cách nghệ thuật của thời Lê Trung Hưng, qua đó có thể xác định đình được khởi công xây dựng từ khoảng cuối thế kỷ 17, đầu thế kỷ 18.

Căn cứ vào dòng lạc khoản ghi trên câu đầu gian giữa bên phải tòa đại đình cho biết vào năm Đinh Mùi niên hiệu Duy Tân (1907) thời Nguyễn, ngôi đình đã được trùng tu. Trong đó một số cấu kiện kiến trúc gỗ đã được thay: đầu dư, con rường, hoành rui, một số mảng điêu khắc… vì thế ngày nay vẻ đẹp kiến trúc của đình Xuân Lan mang cả hai phong cách nghệ thuật kiến trúc thời Lê và thời Nguyễn.

Hiện trạng

Hiện nay, đình Xuân Lan có bố cục kiến trúc theo kiểu chữ “Đinh”, gồm tòa đại đình 5 gian nối với 2 gian hậu cung, gian trong cùng có cấu tạo thành khám thờ thần, bên trong đặt ngai thờ, bài vị thờ Thành hoàng làng và nhiều đồ tế khí khác. Kết cấu kiến trúc của đình theo lối kiến trúc cổ truyền kiểu “chồng rường giá chiêng” và “thượng giá chiêng hạ kẻ chuyền” tạo cho công trình có độ cao khá lớn, thế kiên cố vững chãi.

Các bộ phận kiến trúc của đình được chạm khắc đẹp, trên các bộ phận của các vì, kẻ, cốn, đầu dư, đầu bẩy sử dụng lối chạm truyền thống là chạm nổi kênh bong tinh tế với các họa tiết hoa văn theo chủ đề “tứ linh”, “tứ quý”, các hình vân xoắn, lá lật mang phong cách nghệ thuật thời Lê rất rõ nét. Đặc biệt bức cửa võng tòa hậu cung là một tác phẩm nghệ thuật đẹp ở thế kỷ 19, được sơn thếp vàng và trang trí cầu kỳ. Bên trên có hình “lưỡng long chầu nguyệt”, bên dưới có 4 chữ Hán “Vạn cổ anh linh”.

Đình Xuân Lan còn bảo lưu được một số hiện vật và đồ thờ tự quý có giá trị, như: kiệu bát cống, bộ bát bửu, ngai thờ, bài vị, hương án, hoành phi, câu đối… có niên đại thời Lê - Nguyễn.

Hằng năm, vào ngày 10 tháng Giêng âm lịch, đình Xuân Lan mở hội. Trong hội có nhiều trò chơi dân gian mang đậm bản sắc dân tộc như bơi thuyền bắt vịt, bịt mắt đập niêu, đấu vật, chọi gà… thu hút nhân dân trong vùng và du khách thập phương tham dự.